کشف خون در ادرار که با نام «هماچوری» نیز شناخته می‌شود، می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد. این شرایط می‌تواند نتیجه ناهنجاری در دستگاه ادراری باشد. وجود خون در ادرار همچنین می‌تواند سرنخی از وجود یک مشکل در اندام‌های داخلی بدن باشد. بنابراین، هنگام مشاهده خون در ادرار، باید به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

خونی که در ادرار یافت می‌شود، به احتمال زیاد به دستگاه ادراری مرتبط است. دستگاه ادراری سیستمی است که از کلیه‌ها، میزنای (لوله‌های کوچکی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برند)، مثانه (که ادرار را نگه می‌دارد) و مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل می‌کند) تشکیل شده است.

ظاهر ادرار

رنگ و مقدار خون موجود در ادرار، ظاهر آن را تغییر می‌دهد. خون قرمز روشن یا ادرار صورتی، به معنی خون سرخرگی است، درحالی‌که خون قرمز تیره، نشان‌دهنده خون سیاهرگی است. ادرار قهوه‌ای یا قرمز تیره، نشان‌دهنده شرایط نادری به‌نام رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) است که در آن سلول‌های عضلانی شکسته می‌شوند. علاوه‌برآن، می‌تواند نشانه‌ی هموگلوبینوریا (Hemoglobinuria) باشد که در آن گلبول‌های قرمز تخریب شده و از طریق ادرار دفع می‌شوند.

به عبارت دیگر، اگر ادرار قهوه‌ای پررنگ باشد، ممکن‌است نشان‌دهنده مشکل حاد کلیوی مثل هپاتیت باشد.

توجه به این نکته ضروری است که تغییر رنگ ادرار، همیشه به دلیل خون نیست. خوردن بعضی غذاهای خاص مانند چغندر قرمز یا ریواس، به ادرار رنگ صورتی مایل به قرمز می‌دهند. بعضی از مکمل‌ها و داروها نیز اثرات مشابهی دارند.

هماچوری یا «وجود خون در ادرار» را می‌توان به دو گروه «هماچوری میکروسکوپی» و «هماچوری ماکروسکوپی» تقسیم کرد. خونی که می‌توانید در ادرار مشاهده کنید، هماچوری ماکروسکوپی یا بزرگ نام دارد. میکروهماچوری به سلول‌های خونی موجود در ادرار اشاره دارد که فقط با میکروسکوپ قابل‌مشاهده هستند.

علائم هماچوری بر اساس علت آن می‌تواند برای هر فرد متنوع باشد. هماچوری میکروسکوپی فاقد علامت است. لازم است هرگونه علائمی را که تجربه می‌کنید باید به پزشک اطلاع دهید، تا بتواند علت آن را تشخیص دهد.

علت خون در ادرار

وجود خون در ادرار یک شرایط رایج است که یک‌سوم از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. یک بخش از آن می‌تواند به شرایطی مثل یک آسیب خفیف مرتبط باشد، درحالی‌که هماچوری مداوم نشان‌دهنده شرایط پزشکی جدی است.

دلایل احتمالی حضور خون در ادرار شامل موارد زیر است:

• سنگ‌های کلیوی که اغلب بزرگ و دندانه‌دار هستند و می‌توانند در حین عبور از میزنای، مثانه و مجرای ادرار، به آن‌ها آسیب رسانده و باعث خون‌ریزی شوند.
• عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) که اغلب باعث هماچوری می‌شوند، می‌توانند در کلیه تا مجرای ادراری گسترش پیدا کنند. خون‌ریزی معمولا به دلیل عفونت طولانی‌مدت و درمان‌نشده است. علاوه‌بر تغییر رنگ ادرار، ممکن‌است ادرار بدبو نیز باشد.
• بیماری‌های کلیوی حاد و مزمن، می‌توانند باعث خون‌ریزی ادراری شوند. افراد مبتلا به دیابت، مستعد ابتلا به مشکلات کلیوی هستند.
• هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (بزرگ‌شدن پروستات) نیز می‌تواند از دلایل وجود خون در ادرار به خصوص در آقایان بالای ۵۰ سال باشد. وقتی ادرار از مجرای ادراری خارج می‌شود، به پروستات منتقل می‌شود. اگر پروستات بزرگ شود، می‌تواند خون‌ریزی کند و باعث هماچوری ماکروسکوپی یا بزرگ شود. تکرر ادرار، نیاز به دفع اضطراری ادرار و ادرار شبانه از عوارض شایع هایپرپالازی پروستات است.
• عفونت‌های منتقل‌شونده از راه جنسی (بیماری‌های مقاربتی)، با تحریک مثانه و مجرای ادراری باعث هماچوری یا حضور خون در ادرار می‌شوند.
• قاعدگی خانم‌ها باعث می‌شود چنین به‌نظر برسد که خون در ادرار وجود دارد. زیرا هنگام خروج خون از بدن ممکن‌است با ادرار مخلوط شود.
• فعالیت جنسی نیز می‌تواند باعث ایجاد خون در ادرار شود.
• ورزش سنگین یکی از دلایل رایج هماچوری ماکروسکوپی است که با چشم قابل‌مشاهده است.

وجود خون در ادرار یک علامت است نه بیماری؛ لذا خود این علامت درمان نمی‌شود، بلکه شرایط یا بیماری که باعث بروز این علامت شده است باید درمان شود. اگر علت زمینه‌ای آن درمان شود، خون‌ریزی متوقف شده و هماچوری ازبین می‌رود.

دلایل خطرناک‌تر وجود خون در ادرار

در موارد نادری، هماچوری می‌تواند در اثر موارد زیر اتفاق بیافتد:

• سرطان کلیه یا مثانه از دلایل کمتر شایع هماچوری هستند اما اگر تومور بدخیم تشکیل شود، خونریزی شایع است.
• سرطان پروستات نیز می‌تواند باعث خون‌ریزی دستگاه ادراری شود.
• بیماری کلیه پلی‌کیستیک زمانی باعث ایجاد خون در ادرار می‌شود که کیست‌ها، کلیه را فراگرفته باشند.
• التهاب کلیه، مجرای ادراری، مثانه و پروستات
• آسیب به هر قسمتی از دستگاه ادراری باعث حضور خون در ادرار می‌شود. آسیب‌های ناشی‌از ورزش و تصادفات رانندگی ازجمله این صدمات هستند.

چه داروهایی باعث خون در ادرار (هماچوری) می‌شوند؟

برخی از داروهایی که برای درمان سایر بیماری‌ها مصرف می‌شوند ممکن‌است باعث هماچوری شوند، که عبارتند از:

• سیتوکسان (Cytoxan)
• داروهای رقیق‌کننده خون مثل آسپرین (Aspirin)، هپارین (Heparin)، وارفارین (warfarin)
• پنی‌سیلین‌ها (Penicillins)
• داروهای حاوی سولفا مثل باکتریم (Bactrim)

چه آزمایش‌هایی برای تشخیص علت خون در ادرار (هماچوری) وجود دارد؟

در صورت وجود خون در ادرار، ابتدا نمونه ادرار از فرد تهیه می‌شود. یک آزمایش ادرار کامل، علاوه‌بر گلبول‌های قرمز، پروتئین، گلوکز و هر نشانه‌ای از عفونت را بررسی می‌کند. وجود پروتئین اضافی در ادرار (پروتئینوریا) نشانه‌ای از وجود مشکل کلیوی است.

پزشک برای اطمینان از علت دقیق خون‌ریزی، علاوه‌بر آزمایش ادرار، آزمایش‌‌های دیگری را نیز تجویز می‌کند:

• آزمایش خون: ممکن‌است برای ارزیابی، کراتیینن (CR) و نیتروژن اوره خون (BUN) در میان سایر موارد استفاده شود.
• آزمایش‌های تصویربرداری: مانند سونوگرافی، اسکن توموگرافی کامپیوتری، رزونانس تصویربرداری مغناطیسی (ام‌آرآی)
• سیستوسکوپی: ممکن است برای بررسی بصری مثانه با استفاده از یک کاتتر انعطاف‌پذیر که مجهز به دوربین است و از طریق مجرای ادرار وارد می‌شود، استفاده شود.
• بیوپسی: برای بررسی یافته‌اهای مشکوک در کلیه یا مثانه از بافت‌برداری استفاده می‌کنند.

سخنی از نانو

اگر در ادرار خود خون مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید؛ دلایل زیادی برای هماچوری وجود دارد که بسیاری از آن‌ها به‌راحتی قابل‌درمان هستند.

اگر پزشک تشخیص دهد که مشکل به دلیل یک بیماری مزمن (طولانی‌مدت) است، ممکن است شما را برای بررسی بیشتر به یک متخصص، مانند اورولوژیست ارجاع دهد.

با این حال، اگر هماچوری همراه با درد باشد، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. ممکن‌است فقط یک عفونت ساده باشد، اما گاهی ناشی‌از مشکل جدی‌تر است که نیاز به مراقبت‌های پزشکی اضطراری داد.