یافته‌های محققان از زمان شیوع نوع جدید ویروس کرونا حاکی از آن است که در پی ابتلا به این بیماری، تغییراتی در برخی از آنالیت‌ها، پروتئین‌ها و سلول‌های خونی اتفاق می‌افتد که بر اساس آنها می‌توان به وجود عفونت در بدن شک کرد. البته همانطور که از نام این آزمایش پیداست، انجام آن ملاک تشخیص قطعی بیماری نیست و این روش صرفاً جنبه غربالگری دارد.

آزمایش غربالگری به‌منظور شمارش سلولهای خونی (CBC)، سرعت رسوب‌گذاری اریتروسیت (ESR)، پروتئین واکنش‌دهنده C (CRP)، و لاکتات‌دهیدروژناز (LDH) انجام می‌شود.

تست سنجش CBC کرونا

آزمایش شمارس سلول‌های خونی یکی از پرکاربردترین آزمایش‌های بالینی است که در بیشتر بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بیماری کووید-۱۹ تعداد گلبول‌های سفید خونی تا حدی کاهش نشان می‌دهد. البته همیشه این کاهش به صورت محسوس اتفاق نمی‌افتد و ممکن است حتی در محدوده نرمال نیز اتفاق بیافتد. گلبول‌های سفید خود به انواع بسیار متفاوتی تقسیم می‌شوند که یکی از این انواع لنفوسیت (Lymphocyte) نام دارد و در بیماری کووید-۱۹ ممکن است مقدار این سلول‌ها تا ۲۰% و یا کمتر کاهش داشته باشد.

تست ESR

در پی واکنش‌های حاد التهابی در بدن مبتلایان به ویروس، مقدار ESR افزایش پیدا می‌کند. البته باید توجه داشت افزایش مقدار ESR لزوماً به معنای ابتلا به کووید-۱۹ نیست.

تست CRP

پروتئین واکنش دهنده C یکی از اجزای بسیار مهم سیستم بروز التهاب در بدن است و حساسیت بالایی به عوامل التهابی دارد، به‌گونه‌ای که حتی وجود یک جراحت بسیار ساده، خونریزی لثه، جراحی و یا حتی یک آسیب و ترومای عضلانی هم می‌تواند مقدار آن را در بدن افزایش دهد. بر این اساس، منفی بودن مقدار CRP می‌تواند به عنوان یک فاکتور قابل‌اعتماد مبنی بر عدم‌ابتلای افراد در نظر گرفته شود؛ اما مثبت بودن این آزمایش به هیچ عنوان به‌معنای ابتلا به کووید-۱۹ نیست.

تست LDH

آنزیم لاکتات‌دهیدروژناز یکی از آنزیم‌های مهم دیگر در بدن انسان است که در برخی شرایط، از جمله در صورت مبتلا شدن به بیماری کرونا افزایش مختصری نشان می‌دهد.

با اندازه‌گیری پاسخ سیستم ایمنی فرد به عفونت SARS-CoV-2 نیز می‌توان عفونت کووید-۱۹ را به‌صورت غیرمستقیم شناسایی کرد. تشخیص سرولوژیکی به ویژه برای بیماران دارای علائم خفیف تا متوسط بیماری پس از دو هفته اول شروع بیماری می‌تواند مفید باشد. این آزمایش همچنین به ابزاری مهم برای درک میزان شیوع بیماری کرونا در جامعه و شناسایی افراد مصون و حفظ شده از عفونت تبدیل شده است.

حساس‌ترین نشانگرهای سرولوژیکی، توتال‌آنتی‌بادی‌ها هستند. سطح این نشانگرها از هفته دوم پس از شروع علائم بیماری، افزایش می‌یابد. گرچه الایزا IgM و IgG حتی در روز چهارم پس از شروع علائم مثبت هستند، اما سطوح بالاتر در هفته دوم و سوم بیماری مشاهده می‌شوند.

یافته‌های دانشمندان نشان می‌دهد پس از هفته سوم و چهارم شروع علائم بالینی بیماری، میزان IgM در بدن شروع به کاهش می‌کند و تا هفته پنجم به پایین‌ترین سطح رسیده و در هفته هفتم تقریبا ناپدید می‌شود؛ اما IgG بیش از ۷ هفته در بدن باقی می‌ماند.

آزمایش سنجش آنتی‌بادی IgM و IgG مبتنی بر الایزا، دارای ویژگی بیش از ۹۵٪ برای تشخیص کووید-۱۹ هستند. آزمایش نمونه‌های سرم همراه با PCR اولیه و دو هفته دوم می‌تواند دقت تشخیصی را افزایش دهد.

آزمایش RT-PCR رایج‌ترین و مطمئن‌ترین آزمایش برای تشخیص کرونا تا به امروز است که با نمونه‌برداری از بینی و حلق و یا سایر نمونه‌های دستگاه تنفسی فوقانی از جمله سواب گلو یا اخیراً بزاق انجام می‌شود.

انواع مختلفی از ژن‌های RNA موجود در ویروس در روش‌های تشخیصی مختلف هدف قرار می‌گیرند. بیشتر این نوع آزمایش‌ها، یک یا چند ژن پوشش ویروس (Env)، نوکلئوکپسید (N)، تاج ویروس (S پلیمراز وابسته به RNA) و ژن‌های ORF1 را هدف قرار می‌دهند.

در بیشتر افراد مبتلا به عفونت ویروس کرونا که علائم بیماری را دارند، RNA ویروسی در سواب بینی-حلق با توجه به آستانه چرخه (Ct) از روز اول شروع علائم قابل تشخیص است و در هفته اول به اوج می‌رسد.

مقدار Ct کمتر از ۴۰ از نظر بالینی به عنوان PCR مثبت گزارش می‌شود. این نتیجه مثبت تا هفته سوم شروع کاهش یافته و متعاقباً غیرقابل‌تشخیص می‌شود. با این وجود، مقادیر Ct در بیماران بستری مبتلا به نوع شدید کرونا، پایین‌تر از مقادیر Ct در موارد خفیف است و مثبت بودن PCR ممکن است بیش از ۳ هفته پس از شروع بیماری ادامه یابد، با اینکه بیشتر موارد خفیف نتیجه منفی خواهند داشت.

نتیجه مثبت PCR تنها نشان‌دهنده شناسایی RNA ویروسی است و لزوماً نشان دهنده حضور ویروس زنده در فرد نیست.

باید توجه داشت که آزمایش PCR می‌تواند جواب‌های منفی و مثبت کاذب شود. نتیجه منفی کاذب زمانی است که فرد به ویروس آلوده شده است ولی به دلیل اینکه نمونه‌برداری مناسبی انجام نشده و یا مقدار ویروس در بدن وی هنوز به حد زیادی نرسیده است، نتیجه آزمایش منفی اعلام می‌شود. نتیجه مثبت کاذب به مواردی گفته می‌شود که به دلیل آلوده شدن نمونه‌ی فرد با اشخاص دیگر در حین حمل و نقل نمونه‌ها، جواب مثبت اعلام شود در حالی که فرد مبتلا به بیماری نیست.

اما با توجه به دقت این آزمایش، باید تمامی جواب‌های مثبت در PCR جدی گرفته شود -حتی مثبت کاذب- و اقدامات درمانی و مراقبت‌های لازم برای فرد شروع شود.

← اگر جواب تست PCR شما منفی است ولی دارای علائمی همانند تنگی نفس، تب و سرفه هستید لازم است به پزشک مراجعه کنید تا با انجام CT-Scan وضعیت بیماری تشخیص داده شود. حساسیت و دقت CT-Scan در تشخیص درگیری ریه افراد در بیماری کووید-۱۹ بسیار بیشتر از PCR است.