پرکاری تیروئید به چه معناست؟

تیروئید غده‌ای به شکل پروانه در گردن است. هورمون‌هایی که تیروئید تولید و در جریان خون آزاد می‌کند، رشد بدن و متابولیسم را کنترل می‌کند.

هایپرتیروئیدیسم، یا پرکاری تیروئید که با نام تیروتوکسیکوز (Thyrotoxicosis) نیز شناخته می‌شود، بیماری است که در آن، غده تیروئید هورمون‌های خاصی را بیش از حد تولید می‌کند. پرکاری تیروئید می‌تواند باعث اسهال، مشکل تنفسی و خستگی شود.

پرکاری تیروئید در صورت عدم‌درمان می‌تواند منجر به عوارض شدید شود. در اغلب موارد، مصرف دارو می‌تواند کاهش تولید هورمون تیروئید را کنترل کند.

بیماری گریوز و پرکاری تیروئید

بیماری گریوز (Graves’ disease) شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید است که ۶۰ تا ۸۰ درصد از موارد پرکاری تیروئید را تشکیل می‌دهد. این عارضه به دلیل واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد که باعث می‌شود غده تیروئید، هورمون تیروئید زیادی تولید کند. بیماری گریوز در خانم‌های بالای ۲۰ سال شایع است ولی این اختلال می‌تواند در هر سنی رخ دهد و آقایان را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.

سیستم ایمنی بدن ما، مهاجمان خارجی را با موادی به نام آنتی‌بادی نابود می‌کند که توسط سلول‌های خونی به نام “لنفوسیت” تولید می‌شوند. به دلایل ناشناخته، گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن ما اشتباهاً آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که با پروتئین‌های سلول‌های خود ما واکنش متقابل نشان دهند. در بسیاری از موارد این آنتی‌بادی‌ها می‌توانند باعث تخریب این سلول‌ها شوند.

سیستم ایمنی بدن در یک فرد مبتلا به بیماری گریوز، آنتی‌بادی به نام ایمونوگلوبولین محرک تیروئید (TSI) تولید می‌کند. این آنتی‌بادی مشابه هورمون محرک تیروئید (TSH) عمل می‌کند که غده هیپوفیز در پایه مغز تولید می‌کند. در بیماری گریوز، این آنتی‌بادی‌های گیرنده تیروتروپین (TRAb) یا ایمونوگلوبولین محرک تیروئید (TSI) برعکس عمل می‌کنند، یعنی باعث می‌شوند سلول‌ها بیش از حد کار کنند.

آنتی‌بادی‌های موجود در بیماری گریوز به گیرنده‌های سطح سلول‌های تیروئید متصل می‌شوند و این سلول‌ها را تحریک می‌کنند تا هورمون‌های تیروئید را بیش از حد تولید و آزاد کنند که می‌تواند بر نحوه استفاده بدن از انرژی تأثیر بگذارد. این مسئله منجر به پرکاری تیروئید یا Hyperthyroidism می‌شود.

اگرچه بیماری گریوز شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید است، اما این عارضه یک بیماری نسبتاً نادر است. تقریبا ۱٫۲% از افراد مبتلا به پرکاری تیروئید هستند که اکثرا در افراد بالای ۶۰ سال رخ می‌دهد.

علائم بیماری گریوز

فارغ از این که علت ایجاد پرکاری تیروئید چیست، علائم آن به‌طور عمومی عبارتند از:

• کاهش وزن
• تپش قلب
• خستگی
• ضعف عضلانی
• تحریک
• تحریک پذیری
• بی‌خوابی
• افزایش تعریق / عدم‌تحمل گرما
• لرزش دست
• اسهال
• افزایش اشتها (گاهی کاهش اشتها)
• نازک شدن موها
• تنگی نفس
• مشکلات باروری
• تغییرات چرخه قاعدگی
• سرگیجه
• فشار خون بالا

اما علاوه بر نشانه‌های عمومی که گفته شد، علائم دیگری نیز معمولا در بیماری گریوز رخ می‌دهد که در انواع دیگر پرکاری تیروئید دیده نمی‌شود:

• گریوز آفتالموپاتی (Graves’ ophthalmopathy): این اغلب باعث برآمدگی چشم‌ها می‌شود. گریوز آفتالموپاتی می‌تواند باعث ایجاد فشار در اطراف چشم، حساسیت چشم‌ها و کاهش بینایی شود. حدود یک‌سوم افراد مبتلا به گریوز به این عارضه دچار می‌شوند که به دلیل عامل خود-ایمنی مسبب بیماری ایجاد می‌شود.
• ضایعات پوستی: درموپاتی تیروئید یا درموپاتی گریوز، در این بیماران باعث ضخیم شدن پوست، تورم و خارش شدید پوستی می‌شود. در موارد نادر، درموپاتی تیروئید می‌تواند تبدیل به عارضه‌ای به نام “آکروپاچی” شود که با ناهنجاری انگشتان دست و پا شناخته می‌شود.

عوارض

اگر بیماری گریوز شما به درستی درمان نشود، در طی زمان می‌تواند موجب بروز پوکی استخوان (نازک شدن استخوان‌ها) و بیماری قلبی گردد.

طوفان تیروئید (Thyroid storm) یک عارضه نادر و خطرناک است که با ضربان قلب سریع، فشار خون بالا و تب بالا شناخته می‌شود. این عارضه می‌تواند کشنده باشد، اما درمان فوری پزشکی می‌تواند این وضعیت را تسکین دهد. بیهوشی عمومی برای جراحی، یک عامل محرک رایج در بروز طوفان تیروئید در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید است.

بیماری گریوز و بارداری

هورمون‌های تیروئید نقش کلیدی در رشد مغز و سیستم عصبی جنین دارند. پرکاری تیروئیدِ درمان‌نشده و بیماری گریوز در دوران بارداری می‌تواند برای مادر و جنین مضر باشد.

بر این اساس لازم است ماهانه میزان هورمون شما آزمایش شود تا اطمینان حاصل کنید که مشکلی از این نظر وجود ندارد. وجود بیش از حد هورمون تیروئید در دوران بارداری می‌تواند خطر این موارد را افزایش دهد:

• وزن کم نوزاد در هنگام تولد
• سقط جنین
• پره‌اکلامپسی
• زایمان زودرس
• پرکاری تیروئید نوزادان (تیروتوکسیکوز نوزادی)
• نارسایی احتقانی قلب در مادر باردار

علل ایجاد بیماری گریوز

یک بیماری خود-ایمنی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی، اشتباهاً بدن خود فرد را هدف قرار می‌دهد. در بیماری گریوز، بدن نوعی آنتی‌بادی علیه غده تیروئید تولید می‌کند.

چندین آنتی‌بادی تیروئید مختلف وجود دارد که هر کدام منجر به یک بیماری تیروئید متفاوت می‌شود. آنتی‌بادی گیرنده TSH یا TSHR-Ab، آنتی‌بادی مرتبط با بیماری گریوز است.

هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) توسط غده هیپوفیز در مغز آزاد می‌شود. آنتی‌بادی به گیرنده‌های TSH در غده تیروئید متصل می‌شود تا تولید هورمون‌های تیروئید را تحریک کند. TSHR-Ab مانند TSH عمل می‌کند و به غده تیروئید سیگنال می‌دهد که TSH را حتی زمانی که لازم نیست، قطع کند.

عوامل اثرگذار

عوامل خطر متعددی در ارتباط با بیماری گریوز وجود دارد:

• این بیماری در افراد زیر ۴۰ سال شایع‌تر است.
• خانم‌ها بیشتر از آقایان به بیماری گریوز مبتلا می‌شوند.
• در دوران بارداری خطر افزایش می‌یابد.
• سابقه خانوادگی بیماری گریوز، یک عامل خطر است.
• اگر یک بیماری خود-ایمنی دیگر مانند لوپوس دارید، احتمال گریوز بیشتر می‌شود.
• دخانیات یک عامل خطر قوی برای این بیماری است.

برخی معتقدند که استرس نیز در این زمینه می‌تواند نقش داشته باشد، اما فعلا شواهد مستندی در این زمینه وجود ندارد.

تشخیص بیماری گریوز

انجام معاینه فیزیکی و آزمایش‌های عملکرد تیروئید می‌تواند مشخص کند که آیا شما پرکاری تیروئید دارید یا خیر. گاهی اوقات ممکن است برای تشخیص افتراقی بیماری گریوز از سایر انواع پرکاری تیروئید، نیاز به تصویربرداری یا بیوپسی نیز باشد.

معاینه فیزیکی

بیماری گریوز می‌تواند باعث بزرگ شدن غده تیروئید، ضربان قلب سریع، تحریک، لرزش، واکنش‌های سریع و احتمالا پوست مرطوب و صاف شود. اینها همه نشانه‌های پرکاری تیروئید هستند، اما تأیید نمی‌کنند که شما بیماری گریوز دارید.

وجود گواتر نشان می‌دهد که احتمال بیماری گریوز وجود دارد، اما احتمال سایر بیماری‌های تیروئید را رد نمی‌کند. گریوز آفتالموپاتی و درموپاتی در بیماری گریوز شایع‌تر از سایر علل پرکاری تیروئید هستند.

آزمایش خون

رایج‌ترین آزمایش‌های تیروئید شامل TSH، تیروکسین آزاد (T4 آزاد) و تری‌یودوتیرونین (T3) است. TSH کم با T4 آزاد بالا و یا T3 بالا، در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید شایع است. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که آزمایش‌های آنتی‌بادی تیروئید انجام دهید.