نوسانات با پیشرفت بیماری تیروئید بیشتر می‌شود. عوامل دیگر مانند تغییرات هورمونی و تغییرات دارویی نیز می‌توانند سطح هورمون تیروئید را تغییر دهند و در نتیجه علائم مختلفی ایجاد کنند.

این مقاله به معرفی عواملی که در نوسانات هورمون تیروئید نقش دارند و همچنین راه‌حل های درمانی آن می‌پردازد.

پیشرفت بیماری تیروئید

بیماری تیروئید می‌تواند ثابت بماند یا با گذشت زمان بدتر شود. این تغییرات ممکن است به چند دلیل رخ می‌دهد:

• برحسب شرایط به وجود آمده
• به عنوان پاسخ به تغییرات ناشی از درمان (مانند برداشتن غده تیروئید با جراحی)

تیروئیدیت هاشیموتو

تیروئیدیت هاشیموتو اغلب در ۱۰ سال اول پیشرفت می‌کند. پس از تشخیص و درمان، آنتی بادی‌های تیروئید ممکن است به غده تیروئید حمله کنند. این حملات باعث می‌شود تیروئید، هورمون تیروئیدی کمتری تولید کند. بنابراین، اگر همان دوز درمانی را ادامه دهید، سطح هورمون تیروئید تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) ممکن است کاهش یابد. این هورمون‌ها باعث می‌شوند که هورمون محرک تیروئید (TSH) افزایش یابد.

به طور کلی، ممکن است علائم کم‌کاری تیروئید را تجربه کنید که عبارتند از:

• خستگی
• افزایش وزن
• افسردگی

بیماری گریوز

بیماری گریوز می‌تواند در چند سال اول پس از تشخیص، پیشرفت کند. در بسیاری از موارد حتی زمانی که درمان در دوز صحیح باشد، ممکن است متوجه علائم زیر که در پیشرفت بیماری دخیل هستند، شوید:

• افزایش سطح T3 و T4
• کاهش سطح TSH
• علائم پرکاری تیروئید مانند ناتوانی در تمرکز، بی‌خوابی و کاهش وزن

در مورد بیماری گریوز، عکس آن نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. در برخی از موارد ممکن است پس از ماه‌ها یا سال‌ها مصرف داروهای ضد تیروئید، وضعیت شما بهبود یابد. هنگامی که این اتفاق رخ می‌دهد، سطح T3 و T4 کاهش و سطح TSH‌ افزایش می‌یابد و علائم کم‌کاری تیروئید را بروز می‌دهید.

تیروئیدیت پس از بارداری

برخی از افراد پس از بارداری دچار تیروئیدیت می‌شوند. معمولاً این حالت با سطوح پایین هورمون‌های تیروئید و TSH بالا یا پایین مشخص می‌شود. سطوح بالای هورمون‌های تیروئید با TSH‌ پایین یا بالا نیز می‌تواند ایجاد شود.

معمولاً تیروئیدیت پس از زایمان خود به خود برطرف می‌شود. با گذشت زمان، هورمون‌های تیروئیدی و TSH در نهایت به حالت عادی برمی‌گردند. در طول دوره تیروئیدیت، پزشک داروهای جایگزین هورمون تیروئید یا ضد تیروئید را تجویز می‌کند. در صورت بهبود وضعیت، دوز این داروها کاهش می‌یابد یا حتی قطع می‌شود.

بارداری

بارداری می‌تواند از جهات مختلفی بر هورمون‌های تیروئید تاثیر بگذارد. با این حال، اگر قبل از باردار شدن به بیماری تیروئید مبتلا باشید، تغییرات بیشتری در سطح هورمون‌های تیروئید ایجاد می‌شود.

• بدون بیماری تیروئید قبل از بارداری: T3 و T4 در دوران بارداری افزایش می‌یابد اما TSH کاهش پیدا می‌کند. این نوسانات به دلیل این است که گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG)، هورمونی که در دوران بارداری تولید می‌شود، تولید T3 و T4 را تحریک می‌کند.
• پرکاری تیروئید قبل از بارداری: در این مورد، در دوران بارداری اثر HCG‌ می‌تواند تولید T4 و T3 را افزایش و TSH‌ را بیش از حد معمول کاهش دهد.
• کم‌کاری تیروئید قبل از بارداری: برای رشد جنین به هورمون‌های تیروئید بیشتری نیاز است. این افزایش تقاضا نیاز به تنظیم میزان هورمون‌ها با دارو دارد.

تفاوت قدرت دارو

زمانی که داروهای تیروئید را استفاده می‌کنید، ممکن است سطح هورمون‌های تیروئید خون تغییر کند. برای مثال، اگر داروی جایگزین هورمون تیروئید را دوباره پر کرده باشید یا از داروخانه‌ی دیگری خریده باشید، ممکن است این اتفاق بیفتد. پس داروهای جایگزین هورمون تیروئید از نظر قدرت متفاوت هستند.

برندها و تولیدکنندگان

توان داروهایی که یک تولیدکننده واحد دارند، یکسان است. اما توان یک داروی خاص که توسط تولیدکننده‌های مختلفی ساخته می‌شود، ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد. بنابراین با تغییر برند دارو یا تولیدکننده ممکن است تغییراتی در سطح هورمون‌های تیروئید ایجاد شود. این تغییرات قدرت داروها منجر به افزایش یا کاهش در T3،  T4‌و TSH‌ شوند و متعاقب آن علائم مرتبط با کم‌کاری یا پرکاری تیروئید را ایجاد کنند.

خطاهای دارویی

به خاطر داشته باشید که ممکن است خطاهایی در تجویز نوع دارو رخ دهد. بنابراین بهتر است که همیشه داروهای تجویز شده را دوباره چک کنید. به برچسب روی قرص‌ها و نوع قرص‌ها توجه کنید و از دارو و دوز تجویز شده مطمئن شوید.

چه زمانی و چگونه دارو را مصرف کنید؟

بهتر است داروها در ساعت معینی از روز مصرف شوند زیرا کمک می‌کند تا به صورت عادت دارو را مصرف کنید و از فراموش شدن آن جلوگیری می‌کند. از طرفی باعث می‌شود همیشه دارو را در همان زمان و شرایط مصرف کنید. علاوه بر این، موارد دیگری نیز وجود دارد که باید هنگام مصرف داروهای تیروئید به خاطر داشته باشید.

مصرف دارو با معده خالی

لازم است که داروهای جایگزین تیروئید یا ضد تیروئید را با معده خالی مصرف کنید. به این دلیل که با تغییر سرعت انحلال دارو یا با تغییر سطح اسید در معده، جذب دارو را به تاخیر بیاندازد یا کاهش دهد که این می‌تواند بر سطح هورمون تیروئید، علائم و نتایج آزمایش تاثیر بگذارد.

دارو را به صورت مداوم مصرف کنید

اگر بهترین جذب و نتیجه را از دارو می‌خواهید، داروهای تیروئید خود را به صورت مداوم مصرف کنید. بهتر است داروی تیروئید را صبح و با معده خالی، حدود یک ساعت قبل از خوردن صبحانه و نوشیدن قهوه مصرف کنید. همینطور می‌توانید داروی تیروئید را قبل از خواب (حداقل سه ساعت پس از آخرین وعده غذایی) مصرف کنید.

مکمل‌های دیگر

حتماً بین مصرف داروهای تیروئید و مکمل‌ها مثل فیبر، کلسیم و آهن حداقل سه تا چهار ساعت فاصله باشد. این مواد مغذی می‌توانند مانع از جذب کامل دارو تیروئید شوند.

سایر داروها و گیاهان دارویی

برخی از مکمل‌ها و داروها می‌توانند بر سطح هورمون‌ تیروئید تاثیر بگذارند:

• رقابت با فعالیت هورمون‌های تیروئید بدن
• افزایش اثرات هورمون‌های تیروئید
• تغییر جذب و فعالیت دارو

داروها

شروع یا توقف داروهای تجویزی که برای بیماری‌های دیگر مصرف می‌کنید، می‌توانند بر سطح تیروئید و علائم شما تاثیر بگذارند. برخی از داروهایی که ممکن است بر سطح تیروئید تاثیر بگذارند عبارتند از:

• برخی از داروهای کاهش‌دهنده کلسترول
• کورتیکواستروئیدها
• هورمون رشد
• لیتیوم
• آمیودارون

گیاهان دارویی

برخی از گیاهان برای افزایش یا کاهش عملکرد تیروئید، تغییر نتایج آزمایش و ایجاد علائم مختلف مرتبط با تیروئید شناخته شده‌اند. این گیاهان عبارتند از:

• گیاه آیورودا گوگول
• مکمل‌هایی مانند تیروژین و جلبک دریایی بلدر وراک
• میوه‌هایی مانند کلپ که حاوی ید هستند

بهتر است از داروساز و پزشک در مورد تداخلات احتمالی گیاهان یا مکمل‌هایی که قصد دارید مصرف کنید بپرسید.

تغییر فصول

سطح تیروئید و TSH‌، می‌تواند با تغییر فصل‌ها تغییر کند. برای مثال، TSH‌ به طور طبیعی در ماه‌های سردتر تا حدودی افزایش می‌یابد و در ماه‌های گرم کاهش می‌یابد. پزشکان برای تنظیم سطح هورمون‌های تیروئید، ممکن است دوز داروهای جایگزین تیروئید را در ماه‌های سردتر افزایش دهند و در فصل‌های گرم، دوز داروها را کاهش دهند.