روماتیسم ستون‌­فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان نوع نادری از آرتریت است که موجب درد و سفتی ستون­‌فقرات می­‌شود. این بیماری مزمن که به عنوان بیماری Bechterew نیز شناخته می‌شود، معمولاً از ناحیه کمر شروع شده و تا گردن یا مفاصل سایر قسمت‌­های بدن گسترش می‌­یابد و آسیب می­‌رساند.

«آنکیلوزان» به معنی هم‌جوشی استخوان‌ها یا سایر بافت‌های سخت است. «اسپوندیلیت» به معنی التهاب استخوان‌ها ستون فقرات یا مهره‌هاست. موارد شدید می‌تواند منجر به قوز ستون فقرات شود.

هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. اما دارو و ورزش می­‌تواند درد را کاهش داده و به استحکام کمر کمک ­کند.

علائم بیماری روماتیسم ستون­فقرات

روماتیسم ستون­‌فقرات معمولاً در مفاصل خاجی تهی‌گاهی یا ساکروایلیاک (محلی که ستون­‌فقرات به لگن متصل است) شروع می­‌شود. همچنین، می­تواند محل‌­های اتصال تاندون­‌ها و رباط‌­ها به استخوان را نیز تحت­‌تاثیر قرار دهد. حتی می‌­تواند منجر به چسبیده شدن مهره­‌ها شود.

محل­‌هایی که ممکن است درد یا سفتی داشته باشید:

• پایین کمر
• باسن
• شانه‌­ها
• دست­‌ها
• قفسه‌ی سینه
• ران­‌ها
• پاها
• پاشنه­‌های پا

علائم دیگر شامل:

• درد صبحگاهی یا درد بعد از نشستن طولانی‌مدت
• ستون­‌فقرات سفت و به جلو خمیده‌شده
• خستگی
• تورم در مفاصل
• مشکل در تنفس عمیق

علائم این بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است. وضعیت بیمار نسبت به بیمار دیگر ممکن است سریع­‌تر یا کند­تر تغییر کند.

عوارض بیماری روماتیسم ستون­‌فقرات

روماتیسم ستون­‌فقرات می­‌تواند باعث درد و التهاب در سراسر بدن شود. از جمله:

• ستون­‌فقرات: در موارد نادر، ممکن است مهره‌­ها ضعیف شوند؛ در نتیجه احتمال شکستگی آن­‌ها افزایش می­‌یابد. مهره‌­های آسیب‌­دیده می‌توانند اعصاب دم­اسبی (Cauda equina) انتهای نخاع را تحت­‌فشار قرار داده یا آن­‌ها را تحریک کنند. این بیماری ممکن است سبب مشکلاتی در کنترل روده یا مثانه، مشکلات جنسی و از دست دادن رفلاکس­‌ها شود.
• چشم‌­ها: حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا به روماتیسم ستون­‌فقرات، مشکل چشمی به نام یووتیت (Uveitis) دارند. این مشکل، نوعی التهاب چشم دردناک است و می­‌تواند باعث تاری دید و حساسیت به نور شود. اگر یووتیت دارید، پزشک روماتیسم ستون­‌فقرات را بررسی می‌­کند، حتی اگر علائم دیگری نداشته باشید.
• دریچه قلب: این بیماری به ندرت باعث بزرگ شدن سرخرگ آئورت می‌­شود. متعاقب آن، می­تواند باعث تغییر شکل دریچه آئورت شده و در نتیجه خون به قلب نشت کند. پس قلب به خوبی پمپ نمی‌­کند و سبب خستگی و تنگی نفس می­‌شود.

افراد مبتلا به روماتیسم ستون­‌فقرات بیشتر در معرض ابتلا به انواع خاصی از سرطان­‌ها مثل سرطان استخوان و پروستات در آقایان، سرطان روده بزرگ در خانم‌ها و سرطان­‌های مرتبط با خون در هر دو جنس هستند.

علل ایجاد بیماری روماتیسم ستون‌­فقرات

تاکنون علت دقیق ایجاد این بیماری مشخص نشده است. اما محققان احتمال می­‌دهند که به ژن­‌ها مرتبط باشد. اکثر افراد مبتلا به روماتیسم ستون­‌فقرات دارای ژنی هستند که پروتئینی به نام HLA-B27 را می­‌سازد. این پروتئین سبب حمله‌ی سیستم ­ایمنی به برخی از باکتری­‌های رایج در بدن شده و سپس علائم بیماری ایجاد می­‌شود.

عوامل خطر بیماری روماتیسم ستون­‌فقرات

برخی عوامل غیرقابل کنترل ممکن است خطر ابتلا به روماتیسم ستون­‌فقرات را افزایش دهد:

• جنسیت: آقایان نسبت به خانم‌ها زودتر و شدیدتر به روماتیسم ستون­‌فقرات مبتلا می­‌شوند. در حالی که، خانم‌ها به شکل خفیف­‌تری از روماتیسم ستون­‌فقرات به نام اسپوندیلوآرتریت محوری غیررادیوگرافیک (Non-radiographic axial spondyloarthritis) ممکن است مبتلا شوند.
• سن: روماتیسم ستون­‌فقرات اغلب در نوجوانی و بزرگسالی شروع می‌­شود. حدود ۸۰ درصد از موارد، قبل از ۳۰ سالگی و ۹۵ درصد تا سن ۴۵ سالگی شروع می‌­شود.

تشخیص بیماری روماتیسم ستون‌­فقرات

تشخیص روماتیسم ستون­‌فقرات سخت است؛ زیرا بسیاری از افراد با کمردرد که علامت اصلی این بیماری است، درگیر هستند. تشخیص بیماری برای خانم‌ها دشوارتر است چون این بیماری در آقایان شایع­‌تر است.

هیچ آزمایشی برای تایید ابتلا به روماتیسم ستون­‌فقرات وجود ندارد. پزشک برای تشخیص به علائم، معاینه فیزیکی و آزمایش خون اکتفا می‌­کند.

همچنین، ممکن است از عکس­‌برداری با اشعه ایکس یا MRI کمک می‌­گیرند؛ اما همیشه کمک­‌کننده نیست زیرا آسیب مفاصل ممکن است بلافاصله در این عکس­‌برداری­‌ها ظاهر نشود.

درمان روماتیسم ستون­‌فقرات

داروها به برخی از افراد کمک می­‌کنند. اما فعالیت و داشتن تحرک کافی یکی از مهم‌­ترین راه‌­های کنترل روماتیسم ستون­‌فقرات است.

ورزش: هرچه کمتر نشسته یا دراز بکشید، احساس بهتری خواهید داشت. ورزش به شما کمک می­‌کند صاف‌­تر بایستید و ستون­‌فقرات خود را صاف نگه دارید. تحرک داشتن حتی ممکن است درد را بدون دارو از بین ببرد.

فیزیوتراپی: برای آن که وضعیت بدن خود را خوب نگه دارید لازم است تمرین‌­هایی را یاد بگیرید مثلاً، چه‌طور عضلات سفت را بکشید و ستون‌فقرات خود را ثابت نگه دارید یا از چه تکنیک‌­های دیگری می‌­توان برای کاهش درد استفاده کرد. تمرین­‌ها را می­‌توان در خانه انجام داد اما کار با یک فیزیوتراپیست حرفه‌­ای یا فعالیت گروهی مفیدتر خواهد بود.

دارو

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایندومتاسین (Indomethacin) برای اکثر افراد مبتلا به روماتیسم ستون­‌فقرات موثر است. اما این داروها ممکن است منجر به خونریزی معده، مشکلات قلبی و سایر عوارض جانبی شوند.

اگر وضعیت بیماری حاد باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد که داروهای قوی­‌تری مثل داروهای بیولوژیک را مصرف کنید. داروی بیولوژیک از موادی مانند پروتئین ساخته شده‌­اند و ممکن است عوارض جانبی جدی­تر مثل عفونت را ایجاد کنند.

سبک زندگی و درمان­‌های خانگی برای بیماری روماتیسم ستون­‌فقرات

برخی کارهای مفید برای بهتر شدن وضعیت بیماری که می‌­توان هرروز در خانه انجام داد:

• هرروز زمانی را به ورزش اختصاص دهید، حتی چند دقیقه، هر موقع که قادر به ورزش بودید. ورزش­‌کردن در آب به بسیاری از مبتلایان به روماتیسم ستون­‌فقرات کمک می‌­کند.
• وزن مناسب داشته باشید تا مفاصل، تحت­‌فشار زیادی قرار نگیرند. به برنامه و رژیم غذایی خود توجه کنید. رژیم غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳، کمک‌­کننده است.
• سیگار نکشید. افرادی که سیگار می­‌کشند اغلب علائمی دارند که با افزایش سن بدتر می‌­شود.
• استرس را با ماساژ، یوگا، مدیتیشن و مشاوره مدیریت کنید.
• مفاصل و عضلات سفت را گرما دهید و در مناطق ملتهب از سرما استفاده کنید.