در بدن انسان، هر سلول در حال فعالیت، رشد و در نهایت، مرگ است. در این چرخه طبیعی، برخی آنزیم‌ها مانند چراغ‌های هشدار عمل می‌کنند؛ یکی از مهم‌ترین آن‌ها لاکتات دهیدروژناز (Lactate Dehydrogenase) یا به اختصار LDH است. این آنزیم در تقریباً همه بافت‌های بدن وجود دارد و در شرایط طبیعی، مقدار کمی از آن در خون دیده می‌شود. اما وقتی سلولی آسیب می‌بیند یا از بین می‌رود، LDH آزاد می‌شود و میزان آن در خون افزایش پیدا می‌کند.

به همین دلیل، تست LDH یکی از ابزارهای قدیمی اما بسیار ارزشمند در تشخیص و پیگیری بسیاری از بیماری‌هاست — از سکته قلبی و کبدی گرفته تا انواع سرطان‌ها و بیماری‌های خونی. هرچند که این تست به‌تنهایی برای تشخیص یک بیماری خاص استفاده نمی‌شود، اما به پزشکان کمک می‌کند تا مسیر بررسی را دقیق‌تر و سریع‌تر طی کنند.

در این مقاله، به زبان ساده توضیح می‌دهیم که تست LDH چیست، چه کاربردهایی دارد، در چه مواردی درخواست می‌شود و چگونه می‌تواند جان بیماران را نجات دهد.

LDH چیست و در بدن چه نقشی دارد؟

آنزیم LDH در واکنش‌های متابولیکی نقش کلیدی دارد. این آنزیم با تبدیل لاکتات به پیروات، انرژی لازم را برای سلول‌ها فراهم می‌کند. در واقع، LDH مانند «ژنراتور پشتیبان» بدن عمل می‌کند؛ زمانی که اکسیژن کافی وجود ندارد (مثل هنگام ورزش شدید یا انسداد رگ‌ها)، این آنزیم به تأمین انرژی ادامه می‌دهد.

LDH تقریباً در تمام سلول‌های بدن یافت می‌شود، اما بیشترین غلظت آن در این بافت‌هاست:

• قلب
• کبد
• کلیه‌ها
• ماهیچه‌های اسکلتی
• مغز
• گلبول‌های قرمز خون

وقتی یکی از این بافت‌ها آسیب ببیند، LDH آزاد می‌شود و مقدار آن در خون افزایش می‌یابد. بنابراین، بالا بودن LDH در آزمایش خون، نشانه‌ای از آسیب سلولی یا بیماری زمینه‌ای است.

مواردی که پزشک ممکن است تست LDH درخواست کند

تست LDH معمولاً به‌صورت بخشی از ارزیابی عمومی بیماران انجام می‌شود، اما در شرایط خاص، پزشک به‌طور ویژه آن را درخواست می‌کند. برخی از این موارد عبارتند از:

• تشخیص و پیگیری سکته قلبی (Myocardial Infarction): در گذشته، یکی از روش‌های اصلی تشخیص سکته بود، اما امروزه بیشتر در کنار تست‌های دقیق‌تر مثل Troponin I و CK-MB استفاده می‌شود.
• بررسی آسیب‌های کبدی: افزایش LDH می‌تواند در بیماری‌هایی مانند هپاتیت، سیروز، یا انسداد مجاری صفراوی دیده شود.
• ارزیابی تخریب سلول‌های خونی (همولیز): وقتی گلبول‌های قرمز بیش از حد تخریب می‌شوند، LDH بالا می‌رود. در این حالت، پزشک ممکن است همراه آن تست‌های Reticulocyte Count و Bilirubin را نیز بررسی کند.
• تشخیص و پیگیری سرطان‌ها: میزان LDH در بسیاری از سرطان‌ها (مانند لنفوم، ملانوم و سرطان بیضه) افزایش می‌یابد. تغییرات این مقدار، اطلاعاتی در مورد پیشرفت بیماری یا پاسخ به درمان می‌دهد.
• بررسی بیماری‌های ریوی و مغزی: در مواردی مانند آمبولی ریه (Pulmonary Embolism) یا سکته مغزی (Stroke)، تخریب سلول‌های بافتی باعث افزایش LDH در خون می‌شود.

در مطالعات انجام‌شده در ایران، مشخص شده است که حدود ۱۲٪ از بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی مزمن افزایش غیرطبیعی LDH دارند؛ نشانه‌ای که در بسیاری از موارد به تشخیص سریع‌تر بیماری کمک کرده است.

علائمی که ممکن است نیاز به تست LDH داشته باشید

اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، احتمال دارد پزشک انجام تست LDH را پیشنهاد دهد:

• احساس درد یا سنگینی در قفسه سینه
• خستگی مزمن بدون دلیل مشخص
• زردی پوست یا چشم‌ها (نشانه مشکلات کبدی)
• تب طول‌کشیده و کاهش وزن بی‌دلیل
• ادرار تیره یا رنگ‌پریده
• تورم غدد لنفاوی یا درد استخوان‌ها

البته وجود این علائم به‌تنهایی کافی نیست؛ اما ترکیب آن‌ها با آزمایش LDH می‌تواند به تشخیص سریع‌تر کمک کند.

آمادگی پیش از انجام تست

تست LDH به‌طور معمول نیازی به ناشتایی ندارد. با این حال:

• اگر پزشک آزمایش‌های هم‌زمانی مانند LFT (آزمایش عملکرد کبد) یا Lipid Profile را تجویز کرده باشد، ممکن است لازم باشد ناشتا باشید.
• مصرف برخی داروها (مانند استاتین‌ها یا بی‌پروپیونات‌ها) می‌تواند میزان LDH را تغییر دهد؛ بنابراین پیش از انجام آزمایش، فهرست داروهای خود را به پزشک اطلاع دهید.
• تمرین ورزشی شدید یا تزریق عضلانی پیش از آزمایش نیز ممکن است باعث افزایش موقت LDH شود.

تفسیر نتایج تست لاکتات دهیدروژناز

مقدار طبیعی LDH در بزرگسالان معمولاً بین ۱۴۰ تا ۲۸۰ واحد در لیتر (U/L) است. البته این محدوده ممکن است بسته به روش آزمایشگاهی کمی متفاوت باشد.
افزایش LDH همیشه نشانه بیماری جدی نیست، اما در کنار سایر تست‌ها می‌تواند سرنخ مهمی باشد. برخی از دلایل شایع افزایش LDH عبارتند از:

در مقابل، کاهش میزان LDH بسیار نادر است و معمولاً اهمیت بالینی ندارد.

افزایش مقدار LDH در سرطان لنفوم (Lymphoma) با پیش‌آگهی بیماری ارتباط مستقیم دارد؛ در واقع، میزان بالاتر LDH معمولاً نشان‌دهنده پیشرفت بیشتر تومور و نیاز به درمان فوری‌تر است.

تست‌های تکمیلی مرتبط با LDH

در بسیاری از موارد، پزشک برای تشخیص دقیق‌تر، مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را در کنار LDH درخواست می‌کند. این تست‌ها به تفکیک محل آسیب کمک می‌کنند.

۱. AST (Aspartate Aminotransferase) و ALT (Alanine Aminotransferase) این دو آنزیم شاخص آسیب کبدی هستند. اگر همراه با LDH افزایش یابند، احتمال بیماری‌های کبدی بالا می‌رود.

۲. CK (Creatine Kinase) در آسیب‌های عضلانی یا سکته قلبی، CK و زیرواحد اختصاصی آن CK-MB افزایش می‌یابد. مقایسه CK و LDH به افتراق منشأ آسیب کمک می‌کند.

۳. Bilirubin و Haptoglobin در بررسی کم‌خونی‌های همولیتیک (Hemolytic Anemia)، این آزمایش‌ها در کنار LDH تصویر دقیقی از میزان تخریب گلبول‌های قرمز ارائه می‌دهند.

۴. LDH Isoenzymes (ایزوآنزیم‌های LDH) LDH در بدن به پنج ایزوآنزیم تقسیم می‌شود (LDH-1 تا LDH-5)، و هرکدام مربوط به بافتی خاص هستند.

برای مثال:

• LDH-1: قلب و گلبول‌های قرمز
• LDH-2: گلبول‌های سفید و قلب
• LDH-3: ریه و مغز
• LDH-4: کلیه و پانکراس
• LDH-5: کبد و عضلات

در آزمایشگاه‌های مجهز مانند آزمایشگاه نانو ارومیه، در صورت نیاز پزشک، این ایزوآنزیم‌ها به‌صورت تفکیکی بررسی می‌شوند تا منشأ دقیق افزایش LDH مشخص شود.

سخن پایانی

تست لاکتات دهیدروژناز اگرچه یکی از آزمایش‌های ساده و کم‌هزینه است، اما اطلاعات ارزشمندی از وضعیت سلامت سلول‌های بدن ارائه می‌دهد. پزشکان از این تست برای شناسایی آسیب‌های سلولی در اندام‌های حیاتی مانند قلب، کبد، کلیه‌ها و مغز استفاده می‌کنند. در بسیاری از سرطان‌ها نیز، پیگیری میزان LDH یکی از روش‌های مهم پایش روند درمان است.

اگر در آزمایش‌های قبلی خود با افزایش LDH روبه‌رو شده‌اید یا علائمی مانند خستگی مداوم، درد قفسه سینه یا زردی پوست دارید، بهتر است بررسی‌های تکمیلی را پشت گوش نیندازید.

در آزمایشگاه نانو ارومیه، تست LDH و سایر آزمایش‌های مرتبط با بالاترین دقت و با استفاده از تجهیزات مدرن و روش‌های استاندارد بین‌المللی انجام می‌شود. نتایج شما توسط تیم متخصص تفسیر شده و در صورت نیاز، راهنمایی لازم برای ادامه مسیر تشخیص و درمان در اختیارتان قرار می‌گیرد.