اختلال تیروئید، دومین بیماری اندوکرینی رایج در بین خانم‌های سن باروری است که در صورت عدم‌درمان در دوران بارداری، خطر بروز سقط جنین، دکولمان جفت، اختلال فشار خون بالا و محدودیت رشد وجود خواهد داشت.
تیروئید چیست؟
تیروئید، غده‌ای کوچک و پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است. غده، اندامی است که با ترشح موادی به عملکرد بدن کمک می‌کند. تیروئید، با تولید هورمون (هورمون شیمیایی)، نقش عمده‌ای را در سلامت بدن بازی می‌کند. به عنوان مثال، هورمون‌های تیروئیدی بر میزان ضربان قلب (سرعت نبض فرد) و متابولسیم (نحوه و سرعت تجزیه‌ی مواد غذایی و نوشیدنی‌های مصرفی فرد) تاثیر می‌گذارند.
گاهی اوقات، غده‌ی تیروئید به مقدار بیشتر یا کمتر از حد معمول هورمون تولید می‌کند که اختلالات تیروئیدی نامیده می‌شود. برخی خانم‌ها قبل از بارداری دچار اختلالات تیروئید می‌شوند؛ بیماری که از قبل وجود داشته است. برخی دیگر از آنها ممکن است در دوران بارداری و یا بعد از تولد با این مشکل مواجه شوند.
انواع اصلی بیماری‌های تیروئید چیست؟
دو نوع اختلال تیروئید اصلی وجود دارد:
هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید:
این عارضه زمانی رخ می‌دهد که تیروئید، بیش‌از‌حد هورمون تولید می‌کند. این بیماری سبب تسریع بسیاری از فرایند‌ها در بدن می‌شود. پرکاری تیروئید در دوران بارداری معمولاً به دلیل بیماری خود-ایمنی به‌اسم بیماری گریوز (Graves’ disease) به وجود می‌آید. بیماری‌های خود-ایمن زمانی رخ می‌دهند که آنتی‌بادی‌ها (سلول‌هایی در بدن که برای مقابله با عفونت‌ها می‌جنگند) به‌اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله کنند. در صورت ابتلای فرد به بیماری گریوز، سیستم ایمنی او، آنتی‌بادی‌هایی را ترشح می‌کند که موجب تولید هورمون‌های زیادی از تیروئید می‌شود. در موارد نادر، پرکاری تیروئید با بیماری صبحگاهی به‌اسم استفراغ شدید حاملگی (Hyperemesis gravidarum) مرتبط است. همچنین گاهی پرکاری تیروئید به دلیل ندول‌های تیروئید به وجود می‌آید. ندول‌ها، غده‌هایی در داخل تیروئید هستند که هورمون‌های تیروئید بسیاری تولید می‌کنند.
هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید:
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که فعالیت تیروئید کاهش یافته و به مقدار کافی هورمون تیروئید ترشح نکند، بنابراین، سرعت بسیاری از اعمال بدن کاهش می‌یابد. کم‌کاری تیروئید در بارداری معمولاً به دلیل بیماری خود-ایمنی به‌اسم بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s disease) رخ می‌دهد. در صورت ابتلای فرد به بیماری هاشیموتو، سیستم ایمنی او با تولید آنتی‌بادی‌هایی به تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می‌زنند بنابراین، تیروئید قادر به تولید هورمون نخواهد‌بود.
در صورت ابتلای فرد به اختلالات تیروئیدی در دوران بارداری، درمان این اختلالات به داشتن بارداری سالم و فرزند سالم کمک خواهد‌کرد.
نیاز به مشاوره درمورد بارداری دارید؟
همکاران ما در آزمایشگاه نانو ارومیه با شماره تلفن‌های ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۳ و ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۶ و یا از طریق واتساپ با شماره ۰۹۱۴۸۰۵۲۷۲۴ منتظر دریافت سؤالات و رزرو وقت آزمایش و راهنمایی شما عزیزان هستند.
همچنین در آزمایشگاه نانو برای دریافت نتیجه آزمایش، نیازی به مراجعه حضوری نیست و در صورت درخواست، نتیجه به‌صورت الکترونیکی به تلفن همراه شما ارسال خواهد شد.
آیا شما در خطر ابتلا به بیماری تیروئید در دوران بارداری‌تان هستید؟
در صورت شرایط زیر، فرد به احتمال بیشتری در خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئید در دوران بارداری خود است:
- هم‌اکنون تحت‌درمان بیماری تیروئید بوده و یا ندول‌های تیروئید یا گواتر دارد. گواتر، غده‌ی تیروئید متورم است که موجب تورم گردن نیز می‌شود.
- ابتلای فرد به بیماری تیروئید در گذشته (شامل ابتلا به بیماری بعد از زایمان) و یا داشتن فرزندی با بیماری تیروئید
- ابتلا به بیماری خود-ایمنی یا داشتن سابقه‌ی بیماری خود-ایمنی مثل بیماری گریوز و یا بیماری هاشیموتو. سابقه‌ی خانوادگی به معنی ابتلای اعضای خانواده به این بیماری است (افرادی که در حال حاضر به این بیماری مبتلا هستند و یا قبلاً بوده‌اند)
- ابتلا به بیماری دیابت نوع یک. دیابت، نوعی بیماری است که در آن به مقدار زیادی قند ( به‌اسم گلوکز) در خون وجود دارد. دیابت نوع یک، بیماری‌ست که از قبل وجود داشته یعنی فرد قبل از بارداری به آن مبتلا می‌شود. در صورت ابتلای فرد به دیابت نوع یک، پانکراس از تولید انسولین دست بر می‌دارد. انسولین هورمونی است که به حفظ سطح قند خون در بدن کمک می‌کند.
- داشتن سابقه‌ی پرتودرمانی گردن با دوز بالا و یا درمان پرکاری تیروئید. پرتودرمانی نوعی انرژی است که از طریق امواج یا ذرات در هوا پخش می‌شود.
در صورت ابتلا به بیماری تیروئید یا قرار گرفتن در معرض خطر ابتلا به آن، حتماً در مورد تست‌ها با پزشک مشورت نمایید.
نشانه‌ها و علائم بیماری پرکاری تیروئید
تیروئید پرکاری که درمان نشده و یا به‌صورت کامل درمان نشود، با بروز مشکلاتی در بارداری برای خود مادر و یا فرزند همراه خواهد‌بود.
مشکلاتی که برای مادران باردار به وجود خواهد آمد شامل موارد زیر است:
- پره‌اکلامپسی (Preeclampsia): این نوعی بیماری فشار خون جدی است که بعد از هفته‌ی بیستم بارداری و یا بعد از زایمان رخ می‌دهد (که به آن پره‌اکلامپسی بعد از زایمان نیز گفته‌می‌شود). این بیماری زمانی رخ می‌دهد که مادر فشار خون بالا و نشانه‌هایی از آن، مثل عدم‌عملکرد مناسب برخی ارگان‌های او مثل کلیه و کبد را دارد. فشار خون، فشارِ خونی است که به دیواره‌های رگ‌ها وارد می‌شود. شریان‌ها، رگ‌هایی هستند که خون را از قلب به سایر بخش‌های بدن حمل می‌کنند. فشار خون بالا، زمانی رخ می‌دهد که فشارِ خون وارد‌شده به دیواره‌ی رگ‌ها افزایش یابد. این اتفاق، به قلب فشار وارد کرده و سبب بروز مشکلاتی در بارداری می‌شود.
- فشار خون بالای ریوی: این نوعی فشار خون است که در شریا‌ن‌های ریوی و در سمت راست قلب رخ می‌دهد.
- دکولمان جفت: این نوعی بیماری جدی است که در آن جفت از دیواره‌ی رحم، قبل از زایمان جدا می‌شود. جفت، در داخل رحم رشد کرده و جنین را از طریق بند ناف تغذیه و اکسیژن‌رسانی می‌کند.
- نارسایی قلبی: این زمانی زخ می‌دهد که قلب، قادر به پمپاژ خونِ کافی به قسمت‌های مختلف بدن نیست.
- طوفان تیروئیدی (Thyroid storm): این زمانی رخ می‌دهد که علائم فرد به‌صورت ناگهانی تشدید یابند. این بیماری نادر ولی تهدید‌کننده‌ی زندگی فرد در دوران بارداری است. خانم‌های بارداری که در خطر ابتلا به طوفان تیروئیدی هستند به احتمال بیشتری دچار نارسایی قلبی می‌شوند.
خطراتی که برای جنین ایجاد خواهد‌شد شامل موارد زیر است:
- تولد زودرس: تولد زود‌تر از موعود یعنی، قبل از هفته‌ی ۳۷ام بارداری
- گواتر
- وزن پایین تولد: اگر نوزاد به‌هنگام تولد وزنی کمتر از ۵/۲کیلوگرم داشته‌باشد.
- مشکلات تیروئید: در بارداری، آنتی‌بادی‌های عامل بیماری گریوز، از طریق جفت عبور می‌کنند. در صورت ابتلای مادر به بیماری گریوز در دوران بارداری، جنین نیز در خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئید بعد از تولد قرار می‌گیرد. در صورتی که مادر قبل از بارداری باید تحت درمان رادیواکتیو قرار بگیرد، فرزند در خطر ابتلا به بیماری گریوز خواهد بود.
- سقط جنین یا مرده‌زایی: سقط جنین زمانی رخ می‌دهد که جنین داخل رحم، قبل از هفته‌ی بیستم بارداری بمیرد. مرده‌زایی زمانی‌ست که جنین بعد از هفته‌ی بیستم بارداری در داخل رحم بمیرد.
تاثیر کم‌کاری تیروئید در بارداری چیست؟
عدم‌درمان تیروئید کم‌کار در بارداری با بروز مشکلاتی برای مادر و جنین در بارداری و یا بعد از زایمان مرتبط است.
مشکلاتی که ممکن است برای خانم‌ها رخ بدهد، شامل موارد زیر است:
- کم‌خونی: زمانی رخ می‌دهد که فرد به اندازه‌ی کافی سلول قرمز سالم برای حمل اکسیژن به سایر نواحی بدن را ندارد.
- فشار خون حاملگی: نوعی فشار خون بالاست که بعد از هفته‌ی بیستم بارداری آغاز شده و بعد از زایمان بهبود می‌یابد.
- پره‌اکلامپسی
- دکولمان جفت
- خونریزی پس از زایمان (PPH): زمانی که خانم‌ها بعد از زایمان دچار خونریزی شدید می‌شوند. این نوع بیماری جدی ولی نادر است و معمولاً یک روز بعد از زایمان رخ می‌دهد ولی احتمال بروز آن تا ۱۲هفته پس از زایمان نیز وجود دارد.
- میگزدم (Myxedema): نوعی بیماری نادری‌ست که به دلیل کم‌کاری شدید و درمان‌نشده‌ی تیروئید رخ می‌دهد که موجب کما و حتی مرگ فرد نیز می‌شود.
- نارسایی قلبی: زمانی رخ می‌دهد که قلب آن‌طور که باید خون را به بدن پمپ نکند. نارسایی قلبی ناشی از کم‌کاری تیروئید نادر است.
مشکلاتی که نوزادان با آن مواجه می‌شوند، شامل موارد زیر است:
- میگزدم نوزاد (Infantile myxedema): نوعی بیماری مرتبط با کم‌کاری شدید تیروئید است. این بیماری ممکن است منجر به کوتولگی، ناتوانی ذهنی و سایر مشکلات بشود. کوتولگی (Dwarfism) نوعی بیماری است که موجب کوتاهی قد (کمتر از ۵/۱متر برای بزگسالان) فرد می‌شود. ناتوانی ذهنی موجب کاهش هوش کمتر از حد متوسط و کمبود مهارت‌هایی برای زندگی روزانه خواهد‌شد.
- وزن پایین تولد
- مشکلات مربوط به رشد و تقویت مغز و سیستم عصبی: سیستم عصبی از مغز، نخاع و اعصاب تشکیل شده‌است. این دستگاه به حرکت کردن، تفکر و حس کردن کمک می‌کند. تیروئید کم‌کاری که درمان نشده و به‌خصوص در سه‌ماهه‌ی اول بارداری رخ بدهد، منجر به IQ پایین در نوزادان خواهد‌شد.
- مشکلات تیروئید: این مشکلات نادر است ولی در مادران مبتلا به بیماری هاشیموتو، احتمال بروز آنتی‌بادی‌ها از طریق جفت به جنین در بارداری وجود دارد.
- سقط جنین یا مرده‌زایی
تیروئیدیت بعد از زایمان
از هر ۱۰۰خانم تقریباً ۱ تا ۲۱ نفر از آنها، یک‌سال پس از زایمان، تورم تیروئید را تجربه می‌کنند. این نوعی بیماری خود-ایمنی به‌اسم تیروئیدیت پس از زایمان است که ممکن است موجب افزایش یا کاهش فعالیت تیروئید و یا ترکیبی از هر دو وضعیت شود.
چگونه مشکلات تیروئیدی در دوران بارداری و شیردهی درمان می‌شوند؟
بسیاری از دارو‌های درمانی مشکلات تیروئید در دوران بارداری، برای سلامت جنین ایمن هستند. این دارو‌ها، به حفظ سطح هورمون‌های تیروئیدی در محدوده‌ی نرمال در جنین کمک می‌کند. در دوران بارداری، پزشک معمولاً برای سنجش میزان هورمون‌های TSH و T4 به‌منظور مشاهده‌ی تاثیر دارو‌ها بر فرد، آزمایش‌هایی را تجویز می‌کند. T4 هورمون مترشحه از تیروئید است.
در صورت مصرف دارو‌ی تیروئید قبل از بارداری، قبل از اقدام به باردار شدن حتماً با پزشک خود مشورت کنید. در این صورت معمولاً پزشک برای ایمن بودن دارو‌ها بر روی جنین، یا دارو‌ها و یا دوز آنها را تغییر می‌دهد. در صورتی که در حین مصرف دارو، بارداری رخ بدهد، مصرف دارو‌ها را ادامه داده و در اسرع وقت در این مورد با پزشک صحبت کنید.
درمان پرکاری تیروئید: در صورت پرکاری خفیف، احتمالاً فرد به درمان نیازی نخواهد‌داشت. در صورت شدید بودن بیماری، معمولاً دارو‌های ضد‌تیروئید مصرف می‌شوند. این دارو‌ها به تولید هورمون‌های کمتر در تیروئید کمک می‌کنند.
اغلب پزشکان، خانم‌های باردار مبتلا به پرکاری تیروئید در سه‌ماهه‌ی اول بارداری را با دارو‌ی ضد‌تیروئید به‌اسم پروپیل‌تیوراسل و در سه‌ماهه‌ی دوم و سوم با متی‌مازول درمان می‌کنند. زمان‌بندی این دارو‌ها بسیار مهم است. مصرف دارو‌ی پروپیل‌تیوراسل بعد از سه‌ماهه اول بارداری منجر به مشکلات کبدی می‌شود و مصرف دارو‌ی متی‌مازول در سه‌ماهه‌ی اول بارداری احتمال بروز ناهنجاری‌های مادرزادی را افزایش می‌دهد. ناهنجاری‌های مادرزادی، بیماری‌هایی هستند که در هنگام تولد حضور دارند. این ناهنجاری‌ها، شکل و عملکرد یک یا چند اندام بدن را تغییر داده و سبب بروز مشکلاتی در سلامت کلی فرد، نحوه‌ی رشد و عملکرد بدن او می‌شوند.
گاهی، پزشکان برای درمان پرکاری تیروئید از ید رادیواکتیو کمک می‌گیرند. خانم‌های باردار نباید از این روش برای درمان بیماری خود کمک بگیرند چرا که این منجر به بروز مشکلات تیروئید در نوزاد می‌شود.
مصرف دارو‌های ضد‌تیروئید با دوز پایین، در دوران شیردهی ایمن است.
درمان کم‌کاری تیروئید: لووتیروکسین، رایج‌ترین دارو‌ی تجویزی برای درمان کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری است. این دارو، هورمون T4 را جایگزین غده‌ی تیروئید می‌کند که به اندازه‌ی کافی این هورمون را تولید نمی‌کند. مصرف این دارو در بارداری ممانعتی ندارد. مصرف دارو‌های تیروئید حاوی T3 در دوران بارداری امن نیستند.
در صورت ابتلا به کم‌کاری تیروئید قبل از بارداری، احتمالاً دوز دارو‌های مصرفی در بارداری افزایش خواهد‌یافت. در اسرع وقت بعد زا متوجه شدن بارداری خود، با پزشک مشورت کنید. پزشک با بررسی میزان هورمون TSH دوز مناسبی را تعیین خواهد‌کرد.
در مورد مصرف دارو‌ی لووتیروکسین یا دارو‌ی دیگر در دوران شیردهی با پزشک خود صحبت کنید.
دانستنی‌های بیشتر درباره
بیماری‌های شایع حاملگی
همراه با شما در مسیر سلامتی مادر و فرزند
بارداری، دورانی شگفت‌انگیز در زندگی خانوادگی است که موجی از خوشبختی و امید را با خود به‌همراه دارد.
اطمینان از سلامت مادر و فرزند در این مسیر، نیازمند مراقبت و نظارت منظم توسط مادر، اطرافیان، و همچنین تیم پزشکی است. در تمام این مسیر برای سنجش سلامتی شما و نوزادی که در آینده به خانواده شما خواهد پیوست، آزمایشگاه نانو در ارومیه همواره در کنار شماست.
همکاران ما در آزمایشگاه نانو ارومیه با شماره تلفن‌های ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۳ و ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۶ و یا از طریق واتساپ با شماره ۰۹۱۴۸۰۵۲۷۲۴ منتظر دریافت سؤالات شما در زمینه بارداری و رزرو وقت آزمایش برای شما عزیزان هستند.