آشنایی با

واژه‌نامه دیابت

  • back

    الف

آترواسکلروز - Atherosclerosis

بیماری عروقی که در اثر رسوب کلسترول در دیواره سرخرگ‌ها ایجاد می‌شود. این پلاک‌ها می‌توانند ایجاد شده و باعث باریک شدن شریان‌ها شوند یا شکننده شده و شکسته شوند و لخته‌های خونی ایجاد کنند که باعث حمله قلبی و سکته می‌شود. شریان‌هایی که خون را به قلب می‌رسانند، می‌توانند به شدت باریک شوند و باعث کاهش عرضه‌ی خون غنی از اکسیژن به قلب، به‌ویژه در زمان‌های افزایش فعالیت شوند.

آزمایش ادرار - Urine testing

بررسی ادرار از نظر داشتن کتون. اگر دیابت نوع ۱ دارید، باردار هستید و یا دیابت بارداری دارید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که ادرار خود را از نظر وجود کتون بررسی کنید. یک آزمایش آسان است که در خانه نیز قابل انجام است.

آزمایش قند خون ناشتا (FPG) - Fasting plasma glucose test

روشی برای غربالگری دیابت است. آزمایش FPG سطح قند خون ناشتا فرد را اندازه‌گیری می‌کند. قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. قند خون ناشتا بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نشان‌دهنده‌ی اختلال است؛ اما ممکن است فرد دیابت نداشته باشد. زمانی که فرد قند خون ناشتا بالاتر از ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر داشته باشد؛ یعنی مبتلا به دیابت است. این آزمایش را می‌توان دو روز بعد یا با اندازه‌گیری قند خون دو ساعت بعد از غذا خوردن تکرار کرد. نتیجه باید نشان‌دهنده افزایش قند خون بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد.

آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) - Glycated hemoglobin test

آزمایش خون مهمی برای تعیین میزان مدیریت و کنترل دیابت است. هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را به بافت‌ها منتقل می‌کند. همچنین با اتصال به گلوکز در خون، ماده‌ای به نام هموگلوبین گلیکوزیله یا هموگلوبین A1C را تشکیل می‌دهد. این آزمایش، میانگین قند خون را در یک دوره ۶ تا ۱۲ هفته‌ای ارائه می‌دهد و همراه با نظارت خانگی گلوکز، برای تنظیم روند درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. محدوده نرمال HbA1c برای افراد دیابتی کمتر از ۷٪ است. این آزمایش زمانی که سطح HbA1c برابر یا بیشتر از ۶.۵٪ است، می‌تواند برای تشخیص دیابت استفاده شود.

آسپارتام - Aspartame

یک شیرین کننده مصنوعی که به جای شکر استفاده می‌شود، زیرا کالری کمی دارد. به عنوان”Equal” و “NutraSweet” فروخته می‌شود.

آسه سولفام پتاسیم - Acesulfame-k

شیرین‌کننده مصنوعی که به جای شکر استفاده می‌شود. فاقد کربوهیدرات یا قند است؛ بنابراین هیچ تأثیری بر سطح قند خون ندارد. این شیرین‌کننده اغلب همراه با سایر شیرین‌کننده‌های مصنوعی در غذاهای فراوری شده کم‌کالری استفاده می‌شود. همچنین به عنوان شیرین‌کننده صنعتی با نام‌های تجاری Sunette، Sweet One و Swiss Sweet استفاده می‌شود.

آلبومینوری - Albuminuria

هنگامی که کلیه‌ها آسیب می‌بینند، شروع به نشت پروتئین در ادرار می‌کنند. آلبومین یک پروتئین کوچک و فراوان در خون است که راحت‌تر از سایر پروتئین‌ها از فیلتر کلیه به ادرار می‌رود. آلبومینوری در حدود ۳۰ تا ۴۵ درصد از افرادی که حداقل ۱۰ سال به دیابت نوع ۱ مبتلا بوده‌اند، رخ می‌دهد. در افرادی که به تازگی دیابت نوع ۲ در آن‌ها تشخیص داده شده است، کلیه‌ها ممکن است نشانه‌هایی از نشت مقادیر کمی پروتئین به نام “میکروآلبومینوری” را نشان دهند. این ممکن است ناشی از دیابت یا سایر بیماری‌ها مانند فشار خون بالا باشد که همراه با دیابت مشاهده می‌شود. پروتئین موجود در ادرار خطر ابتلا به بیماری کلیوی در مرحله نهایی را افزایش می‌دهد. همچنین به این معنی است که فرد در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بیماری قلبی – عروقی است.

آنتی‌بادی‌ها - Antibodies

پروتئین‌هایی که بدن برای محافظت از خود در برابر مواد خارجی مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها تولید می‌کند.

آنتی‌ژن‌ها - Antigens

موادی که باعث ایجاد پاسخ ایمنی در بدن و شناسایی مواد یا نشانگرهای روی سلول‌ها می‌شوند. بدن برای مبارزه با آنتی‌ژن‌ها یا مواد مضر، آنتی‌بادی تولید می‌کند و سعی می‌کند آن‌ها را از بین ببرد.

اپتومتریست یا بینایی‌سنج - Optometrist

فردی که به طور حرفه‌ای برای آزمایش چشم‌ها و تشخیص و درمان مشکلات چشمی و همچنین برخی بیماری‌ها را با تجویز و تطبیق لنزهای اصلاحی، آموزش‌دیده است. برخی نیز آموزش‌های بالینی بیشتری دریافت می‌کنند یا پس از تحصیلات بینایی‌سنجی، فلوشیپ تخصصی را می‌گذرانند.

ادونتام- Advantame

یک جایگزین مشابه آسپارتام برای قند است که مورد تأیید FDA است. می‌توان آن را هم به عنوان شیرین کننده صنعتی و هم به عنوان یک ماده در آشپزی استفاده کرد. ادونتام همچنین می‌تواند در محصولات پخته شده، نوشابه‌ها و سایر نوشیدنی‌های غیرالکلی، آدامس، آب‌نبات، خامه قنادی، دسرهای منجمد، ژلاتین و پودینگ، مربا و ژله، میوه‌های فراوری شده و آب‌میوه‌ها و شربت‌ها استفاده شود.

استون - Acetone

یک ماده شیمیایی است و زمانی در خون تشکیل می‌شود که بدن برای تولید انرژی، به جای قند، چربی را تجزیه می‌کند. اگر استون تشکیل شود، معمولاً به این معنی است که سلول‌ها گرسنه هستند. معمولاً تولید استون در بدن به عنوان “کتوزیس” شناخته می‌شود. زمانی که کمبود مطلق یا نسبی انسولین وجود داشته باشد، قندها نمی‌توانند برای تولید انرژی وارد سلول‌ها شوند؛ بنابراین، بدن سعی می‌کند از منابع انرژی دیگری مانند پروتئین‌های ماهیچه‌ای و از چربی سلول‌های چربی استفاده کند. استون از بدن وارد ادرار می‌شود.

استویا - Stevia

نوعی جایگزین قند طبیعی است که کالری ندارد. ترویا نام تجاری شیرین‌کننده‌ای است که از برگ استویا تهیه می‌شود.

اسیدوز - Acidosis

تولید بیش از حد اسید در بدن است که معمولاً ناشی از تولید کتون‌هایی مانند استون در زمان گشنگی سلول‌ها است. برای یک فرد مبتلا به دیابت، رایج‌ترین نوع اسیدوز “کتواسیدوز” نامیده می‌شود.

اثر نامطلوب - Adverse effect

اثر مضر.

اجسام کتونی - Ketone bodies

این ترکیبات که کتون نیز نامیده می‌شوند، از محصولات سوختن چربی در بدن هستند. زمانی‌ که انسولین کافی وجود نداشته باشد، بدن نمی‌تواند از قند (گلوکز) برای تولید انرژی استفاده کند؛ بنابراین، چربی و پروتئین را تجزیه می‌کند. هنگام استفاده از چربی، اجسام کتونی و اسید، در ادرار و خون ظاهر می‌شوند. وجود مقدار زیاد اجسام کتونی در بدن می‌تواند منجر به بیماری جدی به نام کتواسیدوز شود. کتون‎‌ها را می‌توان با استفاده از محصولاتی مانند Ketostix، Chemstrips و Acetest در ادرار، در خانه شناسایی و کنترل کرد. در افراد بیمار، دیابتیِ بارداری که قند خونشان همیشه بیش از ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است، مقدار اجسام کتونی باید به‌طور منظم بررسی شود.

اضافه‌وزن - Overweight

به فردی با BMI بین ۲۵ تا ۲۹.۹ اشاره دارد که دارای چربی اضافی در بدن است. افرادی که اضافه‌وزن دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات سلامتی مانند دیابت نوع ۲ هستند.

اغما - Coma

حالتی که در آن، فرد هوشیار نیست. ممکن است در افراد مبتلا به دیابت رخ دهد؛ زیرا قند خون آن‌ها خیلی بالا یا خیلی پایین است.

الکل‌های قندی - Sugar alcohols

نوعی شیرین‌کننده‌ی کم‌کالری که اغلب در غذاهای رژیمی و بدون قند استفاده می‌شود. این الکل‌ها به «اُل» ختم می‌شوند، برای مثال می‌توان به اریتریتول، سوربیتول و زایلیتول اشاره کرد. غذاهای حاوی این شیرین‌کننده‌ها ممکن است کربوهیدرات داشته باشند و قند خون را افزایش دهند، بنابراین، حتماً به برچسب روی مواد غذایی دقت کنید. الکل‌های قندی ممکن است در برخی افراد باعث ناراحتی معده شوند.

انسولین - Insulin

هورمونی است که توسط لوزالمعده (پانکراس) تولید می‌شود و به بدن کمک می‌کند تا از قند به عنوان منبع انرژی استفاده کند. سلول‌های بتا پانکراس انسولین را تولید می‌کنند.

انسولین انسانی - Human insulin

انسولینی شبیه به انسولین ساخته‌شده در بدن است که توسط مهندسی زیستی تولید می‌شود. بخشی از DNA کدکننده انسولین انسانی در سلول‌های باکتری یا مخمر قرار می‌گیرد و انسولین ساخته شده پس از خالص‌سازی به عنوان انسولین انسانی فروخته می‌شود.

انسولین بیوسنتزی - Biosynthetic insulin

انسولین انسانی دست‌کاری شده ژنتیکی؛ این انسولین برخلاف انسولین‌های گاوی یا خوکی خطر بسیار کمتری در ایجاد واکنش آلرژیک برای افرادی که از آن استفاده می‌کنند، دارد. تولیدکنندگان انسولین مصنوعی آن را به شکل کوتاه اثر می‌سازند که برای پوشش افزایش قند در زمان صرف غذا عمل می‌کند. آن‌ها همچنین انسولین‌هایی با اثر طولانی‌تری تولید می‌کنند که قندها را در بین وعده‌های غذایی و هنگام ناشتایی، مثلاً در طول شب، پوشش می‌دهند.

انسولین بیوسنتزی - Biosynthetic insulin

انسولین انسانی دست‌کاری شده ژنتیکی؛ این انسولین برخلاف انسولین‌های گاوی یا خوکی خطر بسیار کمتری در ایجاد واکنش آلرژیک برای افرادی که از آن استفاده می‌کنند، دارد. تولیدکنندگان انسولین مصنوعی آن را به شکل کوتاه اثر می‌سازند که برای پوشش افزایش قند در زمان صرف غذا عمل می‌کند. آن‌ها همچنین انسولین‌هایی با اثر طولانی‌تری تولید می‌کنند که قندها را در بین وعده‌های غذایی و هنگام ناشتایی، مثلاً در طول شب، پوشش می‌دهند.

انسولین رگولار یا خنثی - Regular insulin

نوعی انسولین که سریع‌الاثر است.

انسولین سریع‌الاثر - Rapid-acting Insulin

نیاز به انسولین در بدن را پس از مصرف وعده‌های غذایی با تزریق آن تأمین می‌کند. این نوع انسولین همراه با انسولین با اثر طولانی‌تر استفاده می‌شود. شامل Humalog، Novolog و Apidra است.

انسولین طولانی‌ اثر - Ultralente insulin

نوعی انسولین که طولانی اثر است. معمولاً اثر این نوع انسولین ۲۵ تا ۳۶ ساعت پس از تزریق باقی می‌ماند. این نوع انسولین ۴ تا ۵ ساعت پس از تزریق شروع به کار می‌کند و ۸ تا ۱۴ ساعت پس از تزریق قوی‌ترین اثر را دارد. انواع دیگر انسولین طولانی‌الاثر شامل انسولین دتمیر (لومیر) و انسولین گلارژین (لنتوس) است.

انسولین کوتاه اثر - Short-acting insulin

نیاز به انسولین برای وعده‌های غذایی را به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه برطرف می‌کند و شامل هومولین، نوولین و یا ولوسولین است.

انسولین متوسط اثر - Intermediate-acting Insulin

نیاز بدن به انسولین را برای نیمی از روز یا یک شب برطرف می‌کند. این نوع انسولین اغلب با انسولین سریع یا کوتاه اثر ترکیب می‌شود و شامل NPH و Lente است.

انسولین مخلوط - Insulin mixture

ترکیبی از انواع انسولین است که حاوی انسولین با اثر کوتاه‌مدت، متوسط و طولانی‌مدت است. به جای مخلوط ‌کردن انواع انسولین‌ها، می‌توان این نوع را خریداری کرد.

اوج واکنش - Peak action

زمانی که اثر چیزی تا جایی که می‌تواند قوی باشد، مانند زمانی که انسولین بیشترین تأثیر را بر قند خون دارد.

اورولوژیست - Urologist

پزشکی که در درمان دستگاه ادراری آقایان، خانم‌ها و همچنین درمان اندام تناسلی آقایان تخصص دارد.

انجام

انواع تست‌های تخصصی دیابت در ارومیه

مرکز آزمایشگاهی نانو، یک مرکز مجهز تشخیصی در ارومیه است که آمادگی پذیرش و انجام کلیه‌ی آزمایش‌های مربوط به دیابت را داراست.

  • glucosemeter

    غربالگری دیابت

    یک‌سوم از افراد دیابتی، اطلاعی از بیماری ندارند. برای تشخیص زودهنگام دیابت چه باید کرد؟

  • test-tube-1

    آزمایش HbA1c (A1c)

    تعیین میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته برای تشخیص ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت

  • data

    تست‌های روتین دیابت

    معاینات و آزمایش‌های منظم ضروری برای افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت برای کنترل بیماری

  • back

    ب

بدون علامت - Asymptomatic

بدون نشانه. هیچ علامت واضحی مبنی بر وجود بیماری وجود ندارد.

بونیون - Bunion

انحراف یا برآمدگی در اولین مفصل شست پا ناشی از تورم کیسه مایع زیرپوست و ناهنجاری در مفصل است. خانم‌ها معمولاً به دلیل کفش‌های تنگ، نوک‌تیز یا کفش‌های پاشنه بلند که به انگشتان پا فشار می‌آورد و باعث حرکت بیرونی مفصل می‌شود، به آن مبتلا می‌شوند. افرادی که کف پای صاف دارند یا قوس کمی دارند نیز مستعد ابتلا به بونیون هستند. کفش‌هایی که به خوبی اندازه می‌شوند و دارای کفی مناسبی هستند، می‌توانند از ایجاد بونیون‌ها جلوگیری کنند. بونیون ممکن است منجر به مشکلات دیگری مانند عفونت جدی انگشت شست پا شود که به انگشتان دیگر فشار وارد می‌کند.

بیماری پریودنتال - Periodontal disease

به آسیب به لثه‌ها و بافت‌های اطراف دندان می‌گویند. احتمال ابتلا به بیماری پریودنتال در افرادی که به دیابت مبتلا هستند بیشتر از افرادی است که دیابت ندارند.

بیماری خودایمنی - Autoimmune disease

اختلال در سیستم ایمنی بدن که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به خود حمله می‌کند. نمونه‌هایی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از دیابت نوع ۱، پرکاری تیروئید ناشی از بیماری گریوز و کم‌کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو.

بیماری عروق محیطی (PVD) - Peripheral vascular disease

یک وضعیت غیرطبیعی که رگ‌های خونی خارج از قلب، معمولاً دست‌ها و پاها را تحت‌تأثیر قرار داده و اغلب در نتیجه کاهش جریان خون و باریک شدن شریان‌ها در اثر آترواسکلروز رخ می‌دهد. افرادی که برای مدت طولانی دیابت داشته‌اند، ممکن است به PVD مبتلا شوند.

بیماری کلیوی (نفروپاتی) - Kidney disease (nephropathy)

 در فرد مبتلا به دیابت، نفروپاتی یکی از چندین بیماری است که به دلیل ایجاد تغییرات در رگ‌های خونی بسیار کوچک در کلیه‌ها اتفاق می‌افتد. این تغییرات باعث ایجاد زخم در کلیه‌ها شده و در نهایت می‌تواند نارسایی کلیوی ایجاد کند. افرادی که برای مدت طولانی دیابت داشته‌اند، ممکن ‌است به نفروپاتی مبتلا شوند. اولین نشانه نفروپاتی، حضور پروتئین‌ها در ادرار است.

  • back

    پ

پانکراس - Pancreas

اندامی در پشت قسمت تحتانی معده که به اندازه یک‌دست است. این اندام، انسولین تولید می‌کند تا بدن بتواند از قند برای تولید انرژی استفاده کند.

پانکراس مصنوعی - Artificial pancreas

یک حسگر گلوکز که به دستگاه تحویل یا انتقال انسولین متصل می‌شود. هر دو توسط چیزی که به عنوان (سیستم کنترل حلقه بسته) شناخته می‌شود، به یکدیگر متصل می‌شوند. به عبارت دیگر، این سیستمی است که نه‌تنها می‌تواند سطح گلوکز بدن را تعیین کند، بلکه اطلاعات را هم می‌گیرد و مقادیر مناسب انسولین را متناسب با قند خاصی که اندازه‌گیری کرده، آزاد می‌کند. لوزالمعده مصنوعی می‌تواند میزان انسولین آزاد شده را تنظیم کند، بنابراین پایین بودن سطح قند، باعث می‌شود که دستگاه، تحویل انسولین را کاهش دهد. آزمایش‌ها با استفاده از پانکراس مصنوعی در حال حاضر در حال انجام است و امید است که این سیستم ظرف ۵ سال به‌صورت تجاری در دسترس قرار گیرد. همچنین مطالعاتی برای توسعه نسخه‌ای از این سیستم که قابل پیوند است، ‌ در حال انجام است.

پایش یا آزمایش گلوکز خون - Self-blood glucose monitoring

روشی برای آزمایش میزان قند خون است. پایش گلوکز خون خانگی شامل سوراخ کردن انگشت با یک دستگاه لانست، ریختن یک قطره خون روی نوار تست و قرار دادن نوار تست در دستگاه سنجش قند خون است که سطح قند خون را نشان می‌دهد. آزمایش قند خون را می‌توان در آزمایشگاه نیز انجام داد. برای افراد مبتلا به دیابت وابسته به انسولین، نظارت بر قند خون سه یا چهار بار در روز توصیه می‌شود. بسته به شرایط، ممکن است بررسی گلوکز قبل از غذا، دو ساعت بعد از غذا، قبل از خواب، نیمه‌شب و قبل و بعد از ورزش توصیه شود.

پدیده سحر یا داون - Dawn phenomenon

افزایش سطح قند خون در ساعات اولیه صبح

پدیده سوموجی- Somogyi effect

به آن اثر برگشتی نیز گفته می‌شود، به‌صورت یک نوسان در سطح قند خون از سطح بسیار پایین قند خون به سطح بسیار بالا نمایان می‌شود. این اتفاق معمولاً در ساعات اولیه‌ی شب و صبح رخ می‌دهد. افرادی که این پدیده را در صبح تجربه می‌کنند، نیاز به آزمایش سطح قند خون در نیمه‌شب دارند. اگر سطح قند خون به‌طور مکرر پایین باشد، افزودن یک میان‌وعده عصر یا کاهش دوز انسولین توصیه می‌شود.

پروتئین - Protein

یکی از سه دسته اصلی ماده غذایی است؛ پروتئین‌ها از اسیدهای آمینه ساخته شده‌اند که به آن‌ها “بلوک‌های سازنده سلول‌ها” می‌گویند. سلول‌ها برای رشد و ترمیم خود به پروتئین نیاز دارند. پروتئین در بسیاری از غذاها مانند گوشت، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ، حبوبات و محصولات لبنی یافت می‌شود.

پلی فاژی - Polyphagia

گرسنگی زیاد و غذا خوردن بیش از حد؛ ممکن است نشانه دیابت باشد؛ هنگامی که سطح انسولین کاهش می‌یابد یا مقاومت به انسولین وجود دارد، سلول‌های بدن، قند کافی دریافت نمی‌کنند و گرسنگی ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به پلی فاژی اغلب وزن خود را کاهش می‌دهند، حتی با وجود این که بیش از حد معمول غذا می‌خورند، زیرا کالری اضافی، در ادرار به‌صورت قند (گلوکز) از دست می‌رود.

پمپ انسولین - Insulin pump

دستگاه کامپیوتری کوچکی، به اندازه یک تلفن همراه کوچک است که روی کمر بسته می‌شود یا در جیب قرار می‌گیرد. پمپ‌های انسولین، یک لوله انعطاف‌پذیر کوچک با یک سوزن ظریف در انتهایش دارند. سوزن زیر پوست شکم وارد شده و در همان محل چسبانده می‌شود. در ادامه، جریان ثابت و دقیقی از انسولین اندازه‌گیری شده به درون بدن آزاد می‌شود.

پولیوریا - Polyuria

افزایش نیاز به دفع ادرار؛ نشانه شایع دیابت است.

پینه - Callus

ناحیه کوچکی از پوست (معمولاً روی پا) که در اثر مالش، ضخیم و سفت شده است. ممکن است پینه منجر به عفونت حاد شود. کفش مناسب می‌تواند از ایجاد پینه جلوگیری کند.

  • back

    ت

تری‌گلیسیرید - Triglyceride

چربی‌های غذا که در خون حمل می‌شوند. بیشتر چربی‌هایی که می‌خوریم، از جمله کره، مارگارین و روغن‌ها به شکل تری‌گلیسیرید هستند. تری‌گلیسیرید اضافی در سلول‌های چربی در سراسر بدن ذخیره می‌شود. بدن برای حذف این نوع چربی از خون به انسولین نیاز دارد.

تست اتوآنتی‌بادی - Autoantibody test

این آزمایش خون که به نام تست اتو‌آنتی‌بادی ناقل روی ۸ (ZnT8Ab) نامیده می‌شود، همراه با سایر اطلاعات و نتایج آزمایش برای تعیین اینکه آیا فرد به دیابت نوع ۱ یا انواع دیگر دیابت مبتلا است یا نه استفاده می‌شود.

تست تحمل گلوکز - Glucose tolerance test

آزمایشی برای تعیین ابتلای فرد به دیابت است. آزمایش در آزمایشگاه یا مطب پزشک، صبح هنگام انجام می‌شود. قبل از انجام آزمایش، حداقل ۸ ساعت ناشتایی توصیه می‌شود. نمونه‌گیری در حالت ناشتا انجام می‌شود. سپس فرد نوشیدنی قندداری را می‌نوشد. دو ساعت بعد، آزمایش خون دوم گرفته می‌شود. اگر قند خون ناشتا برابر یا بیشتر از ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، دیابت محسوب می‌شود. قند خون ناشتا بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر به عنوان اختلال در گلوکز ناشتا در نظر گرفته می‌شود. اگر نتیجه آزمایش قند خون دو ساعته برابر یا بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، فرد مبتلا به دیابت خواهد بود. گلوکز خون دو ساعته بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر به عنوان اختلال در تحمل گلوکز در نظر گرفته می‌شود.

تغییر محل تزریق - Injection site rotation

تغییر ناحیه‌ای روی بدن که از طریق آن تزریق انسولین انجام می‌شود. با تغییر ناحیه تزریق، تزریق آسان‌تر، ایمن‌تر و راحت‌تر می‌شود. اگر محل تزریق ثابت باشد و همیشه از یک نواحی خاصی تزریق انجام شود، این نواحی سفت شده و توده‌ها یا فرورفتگی‌هایی در زیرپوست ایجاد می‌شوند که از تأثیر مناسب انسولین جلوگیری می‌کند. به این توده‌ها یا تورفتگی‌ها «لیپودیستروفی» گفته‌ می‌شود.

تمرینات قدرتی - Strength training

فعالیت‌های بدنی که برای ایجاد قدرت عضلانی یا توده‌ی عضلانی طراحی شده است مثل بلند کردن وزنه‌های آزاد، کار با دستگاه‌های وزنه‌برداری و ورزش با کش‌های مقاومتی. این نوع فعالیت‌ها به استفاده‌ی بهتر از انسولین در بدن کمک می‌کند.

  • back

    ث

ثبت غذا (ردیابی وعده‌های غذایی) - Food journaling

نوشتن و ثبت میزان مصرف غذا می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.

  • back

    ج

جت انژکتور - Jet injector

وسیله‌ای که با استفاده از فشار زیاد انسولین را به درون‌پوست و بافت منتقل می‌کند.

  • back

    چ

چاقی - Obesity

اصطلاحی برای توصیف چربی اضافی در بدن است. چاقی بر اساس قد، وزن یا شاخص توده‌ی بدنی (BMI) فرد مشخص می‌شود. شاخص توده‌ی بدنی بیشتر از ۳۰ به معنی شروع چاقی است. چاقی می‌تواند منجر به حساسیت کم‌تر بدن به فعالیت انسولین شود. چربی اضافی در بدن می‌تواند عامل خطر ابتلا به دیابت باشد.

چربی غیراشباع چندگانه - Polyunsaturated fat

نوعی چربی که می‌تواند جایگزین چربی‌های اشباع شده در رژیم غذایی شود و می‌تواند LDL “کلسترول بد” را کاهش دهد.

چربی‌ها - Fats

موادی که به بدن در استفاده از برخی ویتامین‌ها و حفظ سلامت پوست کمک می‌کنند. همچنین در ذخیره انرژی بدن نقش دارند. انواع مختلفی از چربی‌ها در غذا وجود دارد: چربی اشباع، چربی غیر‌اشباع، تک اشباع نشده، چند اشباع نشده و ترانس. برای حفظ سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید (لیپید) خون خود در محدوده طبیعی توصیه می‌شود که میزان چربی‌های اشباع و کلسترول را در رژیم غذایی خود محدود کنید. چربی‌های اشباع شده به افزایش سطح کلسترول LDL خون کمک می‌کنند. مقدار چربی‌های اشباع شده باید به کمتر از ۱۰ درصد کل کالری دریافتی و میزان کلسترول غذایی باید به ۳۰۰ میلی‌گرم در روز محدود شود.

چشم‌پزشک - Optometrist

پزشکی که بیماری‌های بینایی یا آسیب به چشم را درمان می‌کند.

  • back

    ح

حاد - Acute

شروع ناگهانی که معمولاً شدید است. برای مدت زمان محدودی اتفاق می‌افتد.

  • back

    د

داروهای خوراکی دیابت - Oral diabetes medications

داروهایی که افراد برای کاهش سطح قند ‌خون مصرف می‌کنند. دارو‌های خوراکی دیابت برای افرادی که پانکراس‌شان تا حدودی انسولین تولید می‌کند، تجویز می‌شود. این دارو‌ها در طول بارداری مصرف نمی‌شوند.

دوز ترکیبی - Mixed dose

دوز تجویز شده انسولین که دو نوع انسولین باهم ترکیب شده و به‌طور تزریق می‌شوند. دوز ترکیبی معمولاً شاملِ ترکیبِ انسولینِ اثر‌کننده‌ی سریع و اثر‌کننده‌ی کند است. دوز ترکیبی می‌تواند از قبل به‌صورت ترکیب آماده در سرنگ باشد یا در زمان تزریق ترکیب شود. ممکن است دوز ترکیبی برای کنترل بهتر قند‌ خون تجویز شود.

دیابت بارداری - Gestational diabetes

به معنای بالا بودن سطح قند خون است که برای اولین‌بار در دوران بارداری شروع یا تشخیص داده می‌شود. تغییرات هورمونی در دوران بارداری بر عملکرد انسولین تأثیر گذاشته و در نتیجه  باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. به‌طور معمول، پس از زایمان سطح قند خون به حالت عادی بر می‌گردد. بااین‌حال، خانم‌های مبتلا به دیابت بارداری، در آینده در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند. دیابت بارداری می‌تواند عوارض حین زایمان و میزان عوارض جنینی مرتبط با  افزایش سایز نوزاد را افزایش دهد.

دیابت بزرگسالان - Adult-onset diabetes

اصطلاحی برای دیابت نوع ۲ است که دیگر استفاده نمی‌شود، زیرا این نوع دیابت در حال حاضر در کودکان هم دیده می‌شود. (دیابت غیروابسته به انسولین) نیز در توصیف دیابت نوع ۲ عبارتی نادرست در نظر گرفته می‌شود، زیرا بیماران مبتلا به این نوع دیابت، ممکن است در مقطعی به انسولین نیاز داشته باشند.

دیابت دیر‌رس - Late-onset diabetes

اصطلاح سابق دیابت نوع ۲

دیابت شکننده - Brittle diabetes

زمانی که سطح قند خون فرد، اغلب خیلی سریع از بالا به پایین و از پایین به بالا تغییر می‌کند.

دیابت غیر‌وابسته به انسولین - Non-insulin dependent diabetes

اصطلاح سابق دیابت نوع ۲

دیابت ناپایدار - Unstable diabetes

دیابت شکننده را مشاهده کنید.

دیابت نوجوانان - Juvenile-onset diabetes

اصطلاح سابق دیابت نوع ۱

دیابت نوع ۱ - Type 1 diabetes

نوعی دیابت که در آن سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین (سلول‌های بتا) پانکراس آسیب می‌بینند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ انسولین کمی تولید می‌کنند یا اصلاً انسولین تولید نمی‌کنند؛ بنابراین، گلوکز به‌عنوان انرژی نمی‌تواند وارد سلول‌های بدن شود در نتیجه باعث افزایش قند خون می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای کنترل قند خون خود باید انسولین تزریق کنند.

دیابت نوع ۲ - Type 2 diabetes

نوعی دیابت که در آن انسولین تولید شده یا کافی نیست یا بدن فرد به‌طور معمول به مقدار موجود پاسخ نمی‌دهد؛ بنابراین، گلوکز در خون نمی‌تواند برای استفاده به‌عنوان انرژی وارد سلول‌های بدن شود که این منجر به افزایش سطح قند خون می‌شود.

دیابت وابسته به انسولین - Insulin-dependent diabetes

اصطلاحی است که قبلاً برای دیابت نوع ۱ استفاده می‌شد.

دیابت - Diabetes

دیابت نوع یک و دو را مشاهده کنید.

  • back

    ر

رتینوپاتی اولیه - Background retinopathy

این خفیف‌ترین شکل بیماری چشمی است که توسط دیابت ایجاد می‌شود. می‌تواند مربوط به دید طبیعی باشد. با افزایش مدت زمان ابتلا به دیابت یا قند خون کنترل نشده، آسیب چشم می‌تواند به اشکال جدی‌تری پیشرفت کند.

رتینوپاتی - Retinopathy

بیماری عروق خونی کوچک در شبکیه چشم.

رنال - Renal

مربوط به کلیه‌ها است.

  • back

    ز

زایلیتول - Xylitol

شیرین‌کننده‌ی مغذی مورد استفاده در غذاهای رژیمی. زایلیتول یک الکل قندی است که بدن به‌آرامی از آن استفاده می‌کند و کالری کمتری نسبت به شکر دارد.

زخم - Ulcer

شکستگی در پوست. زخم عمیق در افراد مبتلا به دیابت ممکن است در اثر خراش‌های جزئی در پاها، بریدگی‌هایی که به‌آرامی بهبود می‌یابند یا ساییدگی کفش‌ها، به وجود آید. زخم‌ها می‌توانند عفونی شوند؛ لذا باید به‌سرعت درمان شوند.

  • back

    س

ساخارین - Saccharin

شیرین‌کننده‌ی مصنوعی جایگزین شکر است و به دلیل نداشتن کالری، قند خون را افزایش نمی‌دهد.

ساکارز - Sucrose

نوعی قند که لازم است ابتدا به شکل ساده‌تری تجزیه شود تا در بدن توسط خون جذب شود و سپس به سلول‌ها برسد.

سدیم - Sodium

ماده معدنی موجود در نمک. مصرف بیش‌از‌حد آن می‌تواند فشار خون را افزایش دهد و به نوبه‌ی خود خطر حمله‌ی قلبی و سکته را نیز افزایش دهد. از آنجایی که این مشکلات اغلب با دیابت مرتبط هستند، بهتر است مراقب مصرف سدیم باشید. غذاهای فراوری‌شده معمولاً دارای سدیم بسیار بالایی هستند.

سلول آلفا - Alpha cell

نوعی سلول در ناحیه‌ای از پانکراس به نام جزایر لانگرهانس است. سلول‌های آلفا هورمونی به نام «گلوکاگون» را تولید کرده و آزاد می‌کنند. گلوکاگون در تقابل مستقیم با انسولین عمل می‌کند، یعنی با آزاد کردن قند ذخیره شده از کبد، میزان گلوکز خون را افزایش می‌دهد.

سلول بتا - Beta cell

نوعی سلول در ناحیه‌ای از پانکراس به نام جزایر لانگرهانس است. سلول‌های بتا، انسولین را تولید و آزاد می‌کنند که به کنترل سطح گلوکز در خون کمک می‌کند.

سندرم مقاومت به انسولین یا سندرم متابولیک - Insulin resistance syndrome or metabolic syndrome:

این سندرم شامل مجموعه‌ای از شرایط پزشکی است که منجر به افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی می‌شود. تشخیص این سندروم اهمیت زیادی دارد، زیرا با بهبود سلامتی، خطر بروز مشکلات جدی‌تر کاهش پیدا می‌کند.

سندرم مقاومت به انسولین یا سندرم متابولیک زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد دارای ۳ یا تعداد بیشتری از موارد زیر باشد:

  • فشار خون برابر یا بالاتر از ۸۵\۱۳۰ میلی‌متر جیوه
  • قند خون ناشتا (گلوکز) برابر یا بالاتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
  • سایز بزرگ دور کمر
  • کلسترول /HDL پایین (برای آقایان کمتر از ۴ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، برای خانم‌ها کمتر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
  • سطح تری گلیسیرید برابر یا بالاتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

سوربیتول - Sorbitol

قند حاصل از میوه‌ها که بدن به‌آرامی از آن استفاده می‌کند. سوربیتول، یک شیرین‌کننده است که در غذاهای رژیمی استفاده می‌شود و به آن شیرین‌کننده‌ی مغذی نیز گفته می‌شود؛ زیرا مثل شکر و نشاسته در هر گرم از آن چهار کالری وجود دارد. این ترکیبات در بسیاری از مواد غذایی با برچسب بدون قند یا بدون قند اضافی استفاده می‌شود و می‌تواند قند خون را افزایش دهد. برچسب بدون قند روی مواد غذایی به معنی بدون کربوهیدرات نیست.

سوکرالوز - Sucralose

نوعی شیرین‌کننده‌ی مصنوعی که ۶۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر بوده و قابل استفاده در آشپزی است. نام تجاری آن «اسپلندا» است.

سولفونیل‌اوره‌ - Sulfonylureas

قرص‌ها یا کپسول‌هایی که افراد برای کاهش سطح قند خون مصرف می‌کنند. این داروهای خوراکی دیابت با ایجاد انسولین بیشتر در پانکراس، قند خون را کاهش می‌دهند.

  • back

    ش

شاخص توده بدنی (BMI) - Body mass index

محاسبه‌ای بر اساس قد و وزن برای دسته‌بندی افراد به عنوان کم وزن، با وزن سالم، اضافه وزن یا چاقی است. BMI ایده‌ای از خطرات ناشی از مشکلات سلامتی بر اساس وزن می‌دهد.

شبکیه - Retina

قسمت مرکزی لایه پشتی چشم که نور را حس می‌کند. رگ‌های خونی کوچک زیادی دارد که گاهی اوقات، اگر فرد برای مدت طولانی دیابت داشته باشد، ممکن است آسیب ببیند.

شریان - Artery

رگ خونی که خون را از قلب به سایر قسمت‌های بدن می‌برد. شریان‌ها ضخیم‌تر از سیاهرگ‌ها هستند و دیواره‌های قوی‌تر و کشسان‌تری دارند. سرخرگ‌ها گاهی اوقات پلاک‌هایی را در دیواره‌های خود در فرایندی به نام «آترواسکلروز» ایجاد می‌کنند. این پلاک‌ها می‌توانند شکننده شده و پاره شوند و در نهایت منجر به عوارض مرتبط با دیابت، مانند حملات قلبی و سکته‌ی مغزی شوند.

شکر - Sugar

دسته‌ای از کربوهیدرات‌ها که طعم شیرین دارند. شکر سوختی سریع و آسان برای بدن است. برخی از انواع شکر عبارت‌اند از لاکتوز، گلوکز، فروکتوز و ساکارز.

شمارش کربوهیدرات - Carbohydrate counting

یک تکنیک برنامه‌ریزی برای وعده‌های غذایی است، به این صورت که مقدار گرم کربوهیدرات که در غذاها مصرف می‌کنید را ردیابی می‌کنید تا در یک وعده غذایی بیشتر از یک مقدار معین کربوهیدرات مصرف نکنید. هر واحد کربوهیدرات ۱۵ گرم است. پزشک دیابت، تعداد واحد مصرفی مجاز کربوهیدرات در هر وعده غذایی یا کل روز را به شما توصیه خواهد کرد.

شوک انسولین - Insulin shock

وضعیتی حاد است که هنگام کاهش سریع قند خون اتفاق می‌افتد.

شیرین‌کننده‌های طبیعی بدون کالری - Natural no-calorie sweetener

مانند شیرین‌کننده‌های مصنوعی هستند، اما منشأ طبیعی دارند. استویا (Truvia، PureVia و غیره) از گیاه استویا به دست می‌آید و شیرین کننده طبیعی در نظر گرفته می‌شود.

شیرین‌کننده‌های مصنوعی - Artificial sweeteners

شیرین‌کننده‌های غیر مغذی نیز نامیده می‌شوند؛ این شیرین‌کننده‌ها شامل شیرین‌کننده‌های کم‌کالری، بدون کالری یا جایگزین‌های قند هستند. آن‌ها طعم شیرینی با کالری کمتری نسبت به شکر معمولی، شربت یا کنسانتره آب‌میوه ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به آسپارتام (NutraSweet و Equal)، سوکرالوز (Splenda)، آسه سولفام پتاسیم، نئوتام و ساخارین (Sweet’N Low) اشاره کرد.

  • back

    ع

عامل خطر - Risk factor

هر چیزی که احتمال ابتلای فرد به بیماری یا اختلال را افزایش می‌دهد.

عامل ضد دیابت - Antidiabetic agent

ماده‌ای که به افراد مبتلا به دیابت کمک می‌کند تا سطح قند خون خود را کنترل کنند.

عروقی - Vascular

مربوط به رگ‌های خونی بدن (شریان‌ها، سیاهرگ‌ها و مویرگ‌ها).

  • back

    غ

غدد فوق‌کلیوی - Adrenal glands

دو غده درون‌ریز که در بالای کلیه‌ها قرار دارند و هورمون‌های استرس مانند اپی‌نفرین (آدرنالین) که متابولیسم کربوهیدرات را تحریک می‌کند، نوراپی‌نفرین که ضربان قلب و فشار خون را افزایش می‌دهد و هورمون‌های کورتیکواستروئیدی را تولید و ترشح می‌کنند که نحوه استفاده بدن از چربی، پروتئین، کربوهیدرات‌ها و مواد معدنی را کنترل کرده و به کاهش التهاب کمک می‌کنند. آن‌ها همچنین هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون تولید می‌کنند و می‌توانند DHEA و پروژسترون را نیز تولید کنند.

غذای مناسب افراد مبتلا به دیابت - Diabetes-friendly food

هیچ غذای خاصی برای افراد مبتلا به دیابت وجود ندارد و هر غذای سالمی را می‌توانند مصرف کنند. روی برخی از غذاهای بسته‌بندی شده برچسب مناسب دیابت زده شده است، بنابراین همیشه برچسب‌ها را بررسی کنید.

غلات کامل - Whole grains

غلاتی که سبوس و جوانه‌ی غنی از مواد مغذی را دارند. در غلات فراوری‌شده مانند نان سفید، سبوس و جوانه آن حذف شده و فقط حاوی دانه‌های نشاسته‌ای است. غلات کامل، فیبر بیشتری نسبت به غلات فراوری‌شده دارند؛ بنابراین، آهسته‌تر هضم می‌شوند و باعث افزایش سریع قند خون نمی‌شوند.

  • back

    ف

فروکتوز - Fructose

نوعی قند موجود در بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات و عسل است. از فروکتوز برای شیرین کردن برخی از غذاهای رژیمی استفاده می‌شود؛ اما این نوع شیرین‌کننده معمولاً برای افراد مبتلا به دیابت توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند تأثیر منفی بر میزان قند خون داشته باشد.

فشار خون بالا - High blood pressure

شرایطی است که در آن خون با نیرویی بیش از حد نرمال در رگ‌های خونی جریان پیدا می‌کند. فشار خون بالا به قلب فشار وارد می‌کند، به سرخرگ‌ها آسیب رسانده و خطر حمله قلبی، سکته مغزی و مشکلات کلیوی را افزایش می‌دهد. فشار خون استاندارد در افراد دیابتی کمتر از ۸۰\۱۳۰ است.

فشار خون - Blood pressure

اندازه‌گیری فشار یا نیروی خون در برابر رگ‌های خونی (شریان‌ها). فشار خون به‌صورت دو عدد نوشته می‌شود. اولین عدد یا عدد بالایی فشار سیستولیک نامیده می‌شود و اندازه‌گیری فشار شریان‌ها در زمانی است که قلب می‌تپد و خون بیشتری را به داخل سرخرگ‌ها فشار می‌دهد. عدد دوم که فشار دیاستولیک نامیده می‌شود، فشاری است که در زمان استراحت قلب ایجاد می‌شود. فشار خون ایده‌آل برای افراد غیر‌باردار مبتلا به دیابت ۸۰/۱۳۰ یا کمتر است.

فیبر - Fiber

نوعی کربوهیدرات که بدن قادر به هضم آن نیست و نمی‌تواند آن را به قند دیگری تجزیه کند. فیبرها در میوه‌ها، سبزیجات، لوبیا، غلات کامل و آجیل وجود دارند. غذاهای پر فیبر معمولاً حجیم هستند و نیاز به جویدن بیشتر دارند، بنابراین ممکن است سبب احساس سیری و کمک به کاهش وزن کند. فیبر نقش مهمی در فرایند هضم دارد و مصرف کافی فیبر به بهبود سطح قند خون کمک می‌کند.

  • back

    ق

قانقاریا - Gangrene

قرص گلوکز: قند جویدنی است که افراد دیابتی در صورت کاهش خطرناک گلوکز خون (هیپوگلیسمی)، برای بالا بردن سریع قند خون خود استفاده می‌کنند. قرص گلوکز در طعم‌ها و اشکال مختلفی وجود دارد که می‌تواند به‌صورت ژل، مایع و یا پودر باشد. در صورت مصرف داروهایی که باعث مستعد شدن نسبت به هیپوگلیسمی می‌شوند، پزشک از شما می‌خواهد تا این قرص را به‌خصوص هنگام ورزش همراه خود داشته باشید.

قلب و عروق - Cardiovascular

مربوط به قلب و عروق خونی (شریان‌ها، سیاهرگ‌ها و مویرگ‌ها) می‌شود.

قند خون بالا: هایپرگلیسمی

قند خون پایین/ گلوکز خون پایین: هیپوگلیسمی

قند خون - Blood sugar

گلوکز خون نیز نامیده می‌شود، میزان قندی است که در جریان خون وجود دارد. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، قند خون زیادی دارند، زیرا مقدار کافی انسولین به خوبی تأمین نمی‌شود.

  • back

    ک

کارت شناسایی پزشکی - Emergency medical identification

کارت‌ها، دستبندها یا گردنبندهایی با یک پیام مکتوب که توسط افراد مبتلا به دیابت یا سایر افراد تهیه می‌شود و برای هشدار دادن به دیگران در زمان بروز اتفاق اورژانسی مثل کما استفاده می‌شود.

کالری - Calorie

به انرژی حاصل از غذا، کالری می‌گویند. برخی از غذاها کالری بیشتری دارند. چربی‌ها نسبت به پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها کالری بیشتری دارند. اکثر سبزیجات کالری کمتری دارند.

کتواسیدوز دیابتی (DKA) - Diabetic ketoacidosis

وضعیت خطرناک و تهدید‌کننده زندگی است که ناشی از هیپرگلیسمی (قند خون بالا)، کم‌آبی بدن و تجمع اسید است و نیاز به درمان اورژانسی با مایعات و انسولین دارد. DKA زمانی اتفاق می‌افتد که انسولین کافی وجود نداشته باشد و سلول‌ها نیاز به قند داشته باشند. در این حالت، منبع انرژی جایگزین به نام کتون فعال می‌شود. این منبع، تجمعی از اسیدها را ایجاد می‌کند. کتواسیدوز می‌تواند منجر به کما و حتی مرگ شود.

کربوهیدرات - Carbohydrate

یکی از سه دسته اصلی ماده غذایی و منبع انرژی است. کربوهیدرات‌ها عمدتاً قند و نشاسته هستند که در بدن به گلوکز (قند ساده‌ای که بدن می‌تواند از آن برای تغذیه سلول‌های خود استفاده کند.) تجزیه می‌شود.

کلسترول - Cholesterol

ماده‌ای مومی شکل و بی‌بو که توسط کبد ساخته می‌شود و بخشی ضروری از دیواره‌های سلولی و اعصاب است. کلسترول نقش مهمی در عملکردهای بدن مانند هضم و تولید هورمون دارد. کلسترول علاوه بر این که توسط بدن تولید می‌شود، از غذاهای حیوانی نیز به دست می‌آید. کلسترول بیش از حد در خون باعث افزایش ذراتی به نام LDL (کلسترول بد) می‌شود که سبب افزایش تجمع پلاک در دیواره سرخرگ‌ها و متعاقب آن منجر به تصلب شریان‌ها می‌شود.

کم‌آبی بدن - Dehydration

از دست دادن مقدار زیاد آب بدن. اگر فرد مبتلا به دیابت، سطح قند خون بسیار بالایی داشته باشد، باعث افزایش کم‌آبی بدن از طریق افزایش ادرار و در نتیجه تشنگی شدید می‌شود.

  • back

    گ

گاستروپارزی - Gastroparesis

نوعی آسیب عصبی است که معده و روده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این شرایط، هضم غذا به درستی انجام نمی‌شود و حرکت طبیعی در معده و مجرای روده ندارد. در این حالت، به دلیل کند شدن انتقال غذا از معده به روده، تهوع و استفراغ ایجاد می‌شود. این نوع آسیب عصبی همچنین می‌تواند باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی همراه با قند خون پایین و نامنظم شود.

گلوکاگون - Glucagon

هورمونی است که با آزاد کردن گلوکز ذخیره شده در کبد، باعث افزایش سطح گلوکز خون می‌شود. زمانی‌ که فردی به دلیل سطح پایین قند خون، هوشیاری خود را از دست می‌دهد (بیهوش می‌شود) گلوکاگون به او تزریق می‌شود. گلوکاگون تزریقی به افزایش سطح گلوکز در خون کمک می‌کند.

گلوکز - Glucose

قند ساده‌ای است که در خون یافت می‌شود. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن بوده و به عنوان دکستروز نیز شناخته می‌شود.

گلوکوم - Glaucoma

بیماری چشمی است که با افزایش فشار داخل چشم همراه است. گلوکوم می‌تواند با آسیب رساندن به عصب بینایی، باعث اختلال در بینایی و در نهایت، نابینایی شود.

گیرنده‌های انسولین - Insulin receptors

نواحی خاصی در قسمت بیرونی سلول هستند که باعث اتصال انسولین موجود در خون به سلول می‌شود. هنگامی که انسولین به گیرنده خود متصل شد، سلول می‌تواند گلوکز را از خون بگیرد و از آن برای تولید انرژی استفاده کند.

  • back

    ل

لانست - Lancet

سوزنی نوک‌تیز و ظریف برای خراش دادن پوست است که در کنترل قند خون استفاده می‌شود. درد  در عضلات پاها است که معمولاً هنگام راه رفتن یا ورزش کردن رخ می‎دهد. درد، ناشی از آترواسکلروز عروق خونی است که عضلات اندام تحتانی را تغذیه می‌کنند. لنگیدن معمولاً با افزایش سن افزایش پیدا می‌کند و بیشتر در افرادی دیده می‌شود که در دهه ششم یا هفتم زندگی خود هستند. عوامل خطری که باعث تنگی عروق لنگیدن متناوب – Intermittent claudication شده و باعث لنگیدن می‌شوند شامل: سیگار کشیدن، فشار خون بالا و دیابت است. برای درمان این بیماری برخی داروها در دسترس است.

لیپید - Lipid

اصطلاحی برای چربی موجود در خون است. بدن چربی را ذخیره می‌کند تا در آینده به عنوان انرژی از آن استفاده کند. هنگامی که بدن نیازمند انرژی است، می‌تواند لیپیدها را به اسیدهای چرب تبدیل کرده و مانند گلوکز استفاده کند. وجود مقادیر بیش از حد چربی در رژیم غذایی باعث تجمع چربی در دیواره سرخرگ‌ها می‌شود که به آن آترواسکلروز می‌گویند. همچنین، وجود مقادیر بیش از حد کالری چربی‌ها یا سایر مواد مغذی می‌تواند باعث افزایش وزن شود.

لیزردرمانی - Laser treatment

از پرتو نور قوی لیزر برای بهبود و ترمیم ناحیه آسیب‌دیده استفاده می‌کنند. لیزردرمانی در فرد مبتلا به دیابت ممکن است برای بهبود عروق خونی در چشم استفاده شود.

لیست‌های تبادل - Exchange lists

روشی جهت دسته‌بندی غذاها برای کمک به افرادی که رژیم غذایی خاص دارند و لازم است در رژیم باقی بمانند. گروه‌های غذایی برحسب اندازه وعده طبقه‌بندی شده‌اند. فرد می‌تواند یک نوع غذا را در یک گروه با غذای دیگری که در همان گروه قرار دارد جایگزین کند. این لیست غذاها را در شش گروه قرار می‌دهد: نشاسته/نان، گوشت، سبزیجات، میوه، شیر و چربی‌ها. در یک گروه غذایی، یک وعده از هر ماده غذایی که در آن گروه قرار دارد تقریباً همان مقدار کربوهیدرات، پروتئین، چربی و کالری دارد.

  • back

    م

متابولیسم - Metabolism

تمامی فرایندهای فیزیکی و شیمیایی در بدن است که با تجزیه غذا، ایجاد انرژی و تولید مواد زائد همراه است.

متخصص پا - Podiatrist

پزشک متخصصی که مشکلات پا را تشخیص داده و درمان می‌کند.

متخصص تغذیه - Dietitian

متخصصی است که در علم تغذیه آموزش‌دیده و افراد را برای داشتن تغذیه سالم راهنمایی می‌کند.

متخصص غدد - Endocrinologist

پزشکی که مشکلات هورمونی را تشخیص و درمان می‌کند.

متخصص قلب - Cardiologist

پزشکی که بیماری‌های قلبی را تشخیص و درمان می‌کند.

متخصص مغز و اعصاب - Neurologist

پزشک متخصصی است که افراد مبتلا به مشکلات سیستم عصبی یعنی مغز، نخاع و اعصاب را درمان می‌کند.

محل‌های تزریق - Injection sites

پزشک متخصصی است که افراد مبتلا به مشکلات سیستم عصبی یعنی مغز، نخاع و اعصاب را درمان می‌کند.

مدرس دیابت (CDE) - Certified Diabetes Educator

متخصصی که از انجمن مربیان دیابت آمریکا (AADE) گواهینامه دریافت کرده است تا به افراد مبتلا به دیابت نحوه‌ی مدیریت شرایط خود را آموزش دهد.

مقاومت به انسولین - Insulin resistance

زمانی اتفاق می‌افتد که انسولین نتواند بر سلول‌های ماهیچه‌ای، چربی و کبد تأثیر بگذارد. این مقاومت می‌تواند به دلیل انسولین فراوان تولید شده در بدن و انسولین تزریقی رخ ‌دهد؛ بنابراین، سطوح بالاتری از انسولین برای کاهش قند خون لازم است.

میلی‌گرم در دسی‌لیتر - Mg/dL (milligrams per deciliter

 واحد اندازه‌گیری است که نشان‌دهنده میزان ماده‌ای مانند گلوکز در مقدار خاصی از خون است.

  • back

    ن

ناتوانی جنسی - Impotence

همچنین “اختلال نعوظ” نیز نامیده می‌شود که ناتوانی دائمی آلت تناسلی در ایجاد نعوظ یا حفظ نعوظ است. برخی از آقایان پس از ابتلای طولانی‌مدت به دیابت، به دلیل آسیب دیدن اعصاب و رگ‌های خونی آلت تناسلی، ممکن ‌است دچار ناتوانی جنسی شوند. تخمین زده می‌شود که ۵۰ درصد از آقایان مبتلا به دیابت نوع دو، ناتوانی جنسی را تجربه می‌کنند.

ناهنجاری - Anomaly

نقص مادرزادی؛ انحراف از حالت طبیعی یا معمولی.

نرخ پایه - Basal rate

مقدار انسولین روزانه‌ی موردنیاز برای مدیریت نوسانات طبیعی قند خون است. اکثر مردم به طور مداوم انسولین تولید می‌کنند تا نوسانات گلوکز را که در طول روز اتفاق می‌افتد، مدیریت کنند. در یک فرد مبتلا به دیابت، دادن مقدار ثابتی از سطح پایین انسولین، از طریق پمپ انسولین، این پدیده طبیعی را تقلید می‌کند.

نشاسته - Starch

نوعی کربوهیدرات که در غلات و برخی سبزیجات نظیر نخود، ذرت، لوبیا و سیب‌زمینی یافت می‌شود. نشاسته نیز شبیه به شکر می‌تواند قند خون را افزایش دهد؛ بنابراین، لازم است که به‌اندازه مصرف شوند.

نظارت‌بر گلوکز خون در خانه: روشی است که در آن فرد می‌تواند میزان قند خون خود را در منزل سنجش کند. همچنین به آن “خود نظارتی بر گلوکز خون” نیز گفته می‌شود که گلوکز خون کامل (پلاسما و اجزای سلول‌های خونی) را ارزیابی می‌کند؛ بنابراین، نتایج می‌تواند با نتیجه آزمایشگاه که مقادیر گلوکز پلاسما را آزمایش می‌کنند، متفاوت باشد. به‌طور معمول، سطح گلوکز اندازه‌گیری‌ شده در آزمایشگاه، بالاتر از حالتی است که در خانه سنجش می‌شود.

نفروپاتی - Kidney disease (nephropathy)

بیماری کلیوی است که به دلیل آسیب رگ‌های خونی کوچک یا واحدهایی در کلیه‌ که خون را فیلتر می‌کنند، اتفاق می‌افتد. افرادی که برای طولانی‌مدت به دیابت مبتلا هستند، ممکن است دچار نفروپاتی شوند.

نوروپاتی اتونومیک - Autonomic neuropathy

آسیب عصبی به بخشی از سیستم عصبی که نمی‌توانیم آگاهانه کنترل کنیم. این اعصاب، سیستم گوارش، رگ‌های خونی، سیستم ادراری، پوست و اندام‌های جنسی ما را کنترل می‌کنند. اعصاب خودمختار به تنهایی تحت کنترل و عملکرد فرد نیستند.

نوروپاتی محیطی - Peripheral neuropathy

نوعی آسیب عصبی که بیشتر پاها و ساق پا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

نوروپاتی - Neuropathy

آسیب عصبی است که ممکن است در افراد دیابتی کنترل نشده اتفاق بیفتد.

نیتروژن اوره خون (BUN): محصول متابولیسم است که از طریق ادرار دفع می‌شود. در خون به عنوان یک معیار غیرمستقیم از عملکرد کلیه اندازه‌گیری می‌شود. افزایش سطح BUN در خون ممکن است نشان‌دهنده آسیب زودهنگام کلیه باشد، به این معنی که کلیه‌ها به طور مؤثر BUN را دفع نمی‌کنند.

  • back

    ه

هایپرگلیسمی - Hyperglycemia

بالا بودن قند خون؛ این وضعیت در افراد مبتلا به دیابت نسبتاً شایع است. عوامل زیادی می‌توانند باعث افزایش قند خون شوند. هایپرگلیسمی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن انسولین کافی نداشته باشد یا نتواند از انسولین موجود به درستی استفاده کند.

هورمون - Hormone

ماده‌ای شیمیایی است که از یک اندام یا قسمتی از بدن آزاد شده و از طریق خون به ناحیه دیگری از بدن رفته و به کنترل برخی از عملکردهای بدن کمک می‌کند. برای مثال، انسولین هورمونی است که توسط سلول‌های بتا پانکراس ساخته و ترشح می‌شود. انسولین سلول‌ها را وادار می‌کند تا از گلوکز برای ایجاد انرژی استفاده کنند.

هیپوگلیسمی - Hypoglycemia

قند خون پایین؛ این وضعیت اغلب در افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود. در بیشتر موارد زمانی اتفاق می‌افتد که انسولین بیش از حد بوده و گلوکز کافی در بدن وجود نداشته باشد.

  • back

    و

واحد انسولین - Unit of insulin

معیار اصلی انسولین. U-100 رایج‌ترین غلظت انسولین است. U-100 به این معنی است که ۱۰۰ واحد انسولین در هر میلی‌لیتر (ml) مایع وجود دارد. برای بیمارانی که مقاومت دارویی شدید به انسولین دارند، انسولین U-500 داده می‌شود.

واژینیت - Vaginitis

التهاب یا عفونت واژن. خانم‌های مبتلا به این بیماری ممکن است خارش یا سوزش یا ترشحات واژن داشته باشند. خانم‌ها دیابتی ممکن است بیشتر از خانم‌هایی که با دیابت درگیر نیستند دچار واژینیت شوند.

واکنش انسولین - Insulin reaction

اصطلاحی دیگر برای هیپوگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت است. این واکنش زمانی رخ می‌دهد که فرد مبتلا به دیابت بیش از حد انسولین تزریق کرده باشد، غذای کمی خورده باشد و یا بدون خوردن غذای کافی ورزش کرده باشد.

ورزش هوازی Aerobic exercise -

هرگونه فعالیت بدنی موزون که از اندام‌های عضلانی بزرگ استفاده می‌کند و باعث می‌شود قلب و ریه‌ها بیشتر از زمانی که بدن در حال استراحت است، کار کنند. ثابت شده است این ورزش که به آن ورزش قلبی نیز می‌گویند، سطح قند خون را کاهش می‌دهد

ورید - Vein

رگ خونی که خون را به قلب منتقل می‌کند.

ویترکتومی - Vitrectomy

به عمل جراحی که در آن تمام یا قسمتی از زجاجیه‌ی چشم به دلیل کدورت و مختل شدن دید برداشته می‌شود. جراح چشم، زجاجیه‌ی کدر شده را با محلول شفاف جایگزین می‌کند

  • back

    ی

یوـ۱۰۰ - U-100

واحد انسولین را مشاهده کنید.

دیابت پایان راه نیست!

دیابت، بیماری خطرناک و شایعی است که در کشورهای خاورمیانه از هر ۶ نفر، یک نفر به آن مبتلاست و یک‌سوم از این افراد، اطلاعی از بیماری خود ندارند.

اما این بیماری خطرناک و مادام‌العمر، در صورت تشخیص به‌موقع و رعایت دستورالعمل‌های پزشک، کاملا قابل‌کنترل است. به‌عنوان یک فرد دیابتی می‌توانید مانند افراد عادی از یک زندگی سالم و بدون محدودیت لذت ببرید، به‌شرطی که توصیه‌های پزشک را در مورد نظارت و درمان به‌درستی انجام دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که نه تنها برای دیابت، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز مفید هستند و محدودیتی برای شما ایجاد نمی‌کنند.

مجله سلامت دیابت که در حال مطالعه بخشی از آن هستید، اختصاص به معرفی جنبه‌های مختلف این بیماری دارد. توصیه می‌کنیم این مجله را از ابتدا مرور کنید تا در مسیر مبارزه با دیابت موفق‌ باشید.

← مجله سلامت دیابت

مجله تخصصی سلامت دیابت | تهیه و انتشار توسط تیم تولید محتوای تدبیرنگر | با تأییدیه علمی آزمایشگاه نانوی ارومیه