دانستن سطح قند خون در مدیریت دیابت و کاهش خطر ابتلا به عوارض جدی در حال حاضر و در آینده مؤثر است.
سطح قند خون چیست؟
سطح قند خون که به‌عنوان سطح گلوکز خون نیز شناخته می‌شود، نوعی اندازه‌گیری است که مقدار گلوکز را در خون نشان می‌دهد. گلوکز، قندی است که از مصرف غذا‌ها و نوشیدنی‌ها به دست می‌آید. سطح قند خون در طول روز بالا و پایین می‌شود و در افرادی که به دیابت مبتلا هستند، این مقدار بالا با پایین شدن بیشتر است و نسبت به افرادی که به دیابت مبتلا نیستند بیشتر اتفاق می‌افتد.
آیا می‌توانم قند خون خود را اندازه بگیرم؟
می‌توانید سطح قند خون را با آزمایش ضربه به انگشت یا با مانیتور الکتریکی قند خون CGM اندازه بگیرید. همچنین، می‌توانید این آزمایش‌ها را چندین‌بار در روز انجام دهید. این نوع آمایش‌ها به شما کمک می‌کند تا در طول زندگی خود مراقب سطح قند خون خود باشید. همین‌طور در مورد آن‌چه که می‌توانید بخورید و دارو‌هایی که باید مصرف کنید کمک خواهد کرد.
همه‌ی افرادی که به دیابت مبتلا هستند به این نوع آزمایش‌ها نیاز ندارند. در صورتی که دارو‌های دیابت را مصرف می‌کنید به این نوع آزمایش‌ها نیاز خواهید داشت.
همچنین آزمایشی به نام HbA1c وجود دارد که آزمایش اندازه‌گیری سطح قند خون در سه ماه گذشته است. همه‌ی افراد مبتلا به دیابت می‌توانند این آزمایش را انجام دهند.
سطح قند خون بالا احتمال بروز عوارض جدی را افزایش می‌دهد. حتی اگر دیابت را کنترل می‌کنید، از مقدار سطح قند خون خود مطلع باشید.
چرا باید سطح قند خون را اندازه بگیریم؟
در صورتی که دارو‌های خاصی مانند انسولین یا سولفونیل‌اوره را مصرف می‌کنید، بررسی قند خون بخش مهمی برای افراد مبتلا به دیابت است. بررسی سطح قند خون می‌تواند، در میزان مورد نیاز برای افزایش دارو‌های مصرفی، زمانی که می‌خواهید چیزی بخورید و هنگامی که قصد بلند شدن و حرکت کردن دارید، کمک کند.
آزمایش‌های روتین می‌تواند در تشخیص کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) و افزایش قند خون (هایپرگلیسمی) کمک کند. این آزمایش‌ها راهی برای شناخت بدن و عملکرد آن است. مهم‌تر از همه این است که این آزمایش‌ها در پیشگیری از عوارض جدی در حال حاضر و در آینده مؤثر هستند. منظور از عوارض جدی، مشکلاتی در پاها و چشم‌ها است. این مشکلات به این دلیل اتفاق می‌افتند که قند زیاد در خون به رگ‌های خونی آسیب می‌زند و جریان خون در بدن را مشکل می‌سازد که می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند کاهش بینایی و نیاز به قطع عضو شود.
چگونه سطح قند خون خود را بررسی کنیم؟
ضربه به انگشت
این روشی برای اطلاع از سطح قند خون در همان لحظه و یک آزمایش فوری است. انجام دادن صحیح این آزمایش مهم است زیرا ممکن است نتایج اشتباهی حاصل شود. پزشک طریقه‌ی انجام صحیح آن را نشان خواهد داد.
برای برخی از افراد، تست ضربه به انگشت سخت نیست و خیلی سریع تبدیل به روتین زندگی آن‌ها می‌شود. برای دیگران، می‌تواند کار پُر‌استرس و غیر‌قابل تحملی باشد. آگاهی از تمامی این موارد و صحبت کردن با دیگران می‌تواند کمک کند.
برای انجام این تست به موارد زیر نیاز خواهید داشت:
دستگاه آزمایش خون- دستگاه ضربه به انگشت
- چند نوار تست
- لانست (یک سوزن کوتاه نازک)
- یک سطل زباله‌ی مخصوص اشیای تیز که بتوانید سوزن‌ها را با خیال راحت دور بیندازید.
دستگاه آزمایش خون
دستگاه‌های زیادی در بازار وجود دارند برای انتخاب بهترین دستگاه با پزشک مشورت کنید.
چگونه به کمک انگشت خود، سطح قند خون را اندازه بگیریم؟
پزشک چگونگی انجام این کار را توضیح خواهد داد. در زیر مراحل انجام این کار نوشته شده است:
دست‌های خود را با آب گرم و صابون بشویید. از دستمال مرطوب استفاده نکنید زیرا گلیسیرین موجود در آن می‌تواند بر نتیجه‌ی آزمایش تأثیر بگذارد. از گرم بودن دست‌های خود اطمینان حاصل کنید این باعث می‌شود خونگیری آسان شده و به دستتان آسیب نرسد.
- نوار تست تهیه کنید و آن را دستگاه قرار دهید. برخی از دستگاه‌ها دارای نوار تست داخلی هستند.
- درپوش را از روی دستگاه ضربه به انگشت بردارید و یک لانست جدید در آن قرار دهید. سپس درپوش را روی آن قرار داده و با کلیک کردن روی پیستون دستگاه را تنظیم کنید.
- انگشتی که می‌خواهید خونگیری کنید را انتخاب کنید ولی از انتخاب انگشت شست یا انگشت اشاره خودداری کنید و از بند وسط یا کنار ناخن خونگیری نکنید. دستگاه را بر روی انگشت خود قرار داده و پیستون را فشار دهید. در هر بار آزمایش انگشت و مکان متفاوتی را انتخاب کنید.
- دستگاه و نوار تست را بر روی قطره‌ی خون قرار دهید. دستگاه معمولاً با صدای بوق هشدار می‌دهد که خون کافی است یا نه.
قبل از مشاهده‌ی نتایج برای کنترل خون‌ریزی از یک دستمال استفاده کنید و سپس از دستمال برای بیرون آوردن لانست و دور انداختن آن در سطل زباله وسایل تیز استفاده کنید.
- در این حین، احتمالاً دستگاه نتایج را نشان می‌دهد. نتایج را یادداشت کنید.
- با همان دستمال قبلی نوار تست را بیرون آورده و دور بیندازید. پس از بیرون آوردن نوار دستگاه را خاموش کنید.
فلاش مانیتور گلوکز
استفاده از مانیتور الکتریکی گلوکز توسط افراد مبتلا به دیابت در حال افزایش است. این نوعی آزمایش بدون استفاده از سوزن است. به جای سوزن از حسگری بر روی پوست استفاده شده و بدون ضربه به پوست انجام می‌گیرد.
اما فلاش مانیتور گلوکز اندازه‌ی قند در خون را بررسی نمی‌کند. این آزمایش، مقدار قند موجود در مایع اطراف سلول‌ها را اندازه‌گیری می‌کند که «مایع بینابینی» نامیده می‌شود. این روش باعث تأخیر در خواندن نتایج می‌شود، بنابراین، کاملاً دقیق نیست، پس همچنان باید هر چند‌وقت یک‌بار آزمایش ضربه به انگشت را انجام دهید.
آزمایش هموگلوبین A1c
علاوه‌بر آزمایش منظم قند خون ، حداقل یک‌بار در سال پزشک از شما می‌خواهد که برای انجام آزمایش خون HbA1c مراجعه کنید. این آزمایش میانگین سطح قند خون را در سه ماه گذشته بررسی می‌کند و به پزشک و شما کمک می‌کند تا از روند بیماری در طول زمان مطلع شوید.
این یکی از بررسی‌های ضروری دیابت است و بسیار مهم است که معنی نتایج حاصل از آزمایش را درک کنید. HbA1c بالا به این معنی است که قند خون زیاد است و احتمال ابتلا به عوارض دیابت، مانند مشکلات جدی در چشم و پاها بیشتر است؛ بنابراین، بسیار مهم است که برای ایجاد تغییرات و کاهش ابتلا به عوارض جدی این آزمایش را به‌طور منظم انجام دهید.
انجام
انواع تست‌های تخصصی دیابت در ارومیه
مرکز آزمایشگاهی نانو، یک مرکز مجهز تشخیصی در ارومیه است که آمادگی پذیرش و انجام کلیه‌ی آزمایش‌های مربوط به دیابت را داراست.
غربالگری دیابت
یک‌سوم از افراد دیابتی، اطلاعی از بیماری ندارند. برای تشخیص زودهنگام دیابت چه باید کرد؟
آزمایش HbA1c (A1c)
تعیین میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته برای تشخیص ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت
تست‌های روتین دیابت
معاینات و آزمایش‌های منظم ضروری برای افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت برای کنترل بیماری
نتایج را یادداشت کنید
نتایج را در دفترِ یادداشت، خاطرات یا دفترِ تلفن یادداشت کنید. برخی از دستگاه‌ها نرم‌افزاری دارند که این امکان را به شما می‌دهند. همچنین می‌توانید از برنامه‌های دیابت استفاده کنید.
یادداشت نتایج به شما و پزشک این امکان را می‌دهد که در مورد تغییرات بیماری خود مطلع شوید.
محدوده‌ی هدف چه‌قدر است؟
ممکن است برایتان سؤال باشد که محدوده‌ی طبیعی برای سطح قند خون چه‌قدر است؟ محدوده‌ی سالمی وجود دارد که در حالت ایده‌آل باید به دنبال آن محدوده باشید.
بسته به چیز‌هایی که مصرف می‌کنید و میزان تحرک‌تان نتایج متفاوتی را در زمان‌های مختلف روز دریافت خواهید کرد.
راهنمایی زیر برای کمک به یافتن محدوده‌ی طبیعی است:
کودک مبتلا به دیات نوع ۱
- زمانی که بیدار می‌شود و قبل از مصرف غذا: ۴ تا ۷ میلی‌مول در لیتر
- پس از مصرف غذا: ۵ تا ۹ میلی‌مول در لیتر
بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۱
- زمانی که بیدار می‌شود و قبل از مصرف غذا: ۵ تا ۷ میلی‌مول در لیتر
- قبل از مصرف غذا در باقی ساعات روز: ۴ تا ۷ میلی‌مول در لیتر
در صورت ابتلا به دیابت نوع ۲
- قبل از مصرف غذا: ۴ تا ۷ میلی‌مول در لیتر
- دو ساعت پس از مصرف غذا: کمتر از ۵/۸ میلی‌مول در لیتر
در صورت ابتلا به دیابت بارداری
- ناشتا: کمتر از ۳/۵ میلی‌مول در لیتر
- ۱ ساعت پس از مصرف غذا: کمتر از ۸/۷ میلی‌مول در لیتر
اگر نمی‌توانید یک ساعت پس از مصرف غذا سطح قند خون را بررسی کنید می‌توانید دو ساعت بعد این کار را انجام دهید که در این صوت قند خون باید ۴/۶ میلی‌مول در لیتر باشد.
در صورتی که باردار و به دیابت مبتلا هستید محدوده‌ی طبیعی شما متفاوت خواهد بود.
هنگامی که سطح قند خون خیلی پایین باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر سطح قند خون خیلی پایین باشد، معمولاً کمتر از ۴ میلی‌مول در لیتر، ممکن است دچار افت قند خون شوید. هیپوگلیسمی یا افت قند خون نیاز فوری به درمان دارد، در غیر این صورت سطح قند خون شما بیشتر کاهش می‌یابد. اگر این اتفاق بیفتد، احتمال دارد دچار افت شدید فشار خون شده و به درمان اورژانسی نیاز داشته باشید.
علائم مختلفی برای هیپوگلیسمی وجود دارد؛ بنابراین، مهم است که در صورت کاهش بیش‌از‌حد قند خون، از علائم آن آگاه باشید.
هنگامی که سطح قند خون خیلی بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر سطح قند خون کمی بالاتر از حد طبیعی باشد، معمولاً هیچ علامتی ندارد. اما اگر سطح قند خون بیش‌از‌حد بالا باشد، ممکن است برخی علائم مرتبط با هایپرگلیسمی یا افزایش قند خون را تجربه کنید.
علائم تغییر سطح قند خون در هرکسی متفاوت است، اما علائم رایج آن شامل دفع ادرار بیشتر‌از‌حد طبیعی، تشنگی شدید، سردرد و احساس خستگی و بی‌حالی است.
برای جلوگیری از ایجاد کتون در خون باید بدانید که چه‌طور هایپرگلیسمی را درمان کنید.
دیابت پایان راه نیست!
دیابت، بیماری خطرناک و شایعی است که در کشورهای خاورمیانه از هر ۶ نفر، یک نفر به آن مبتلاست و یک‌سوم از این افراد، اطلاعی از بیماری خود ندارند.
اما این بیماری خطرناک و مادام‌العمر، در صورت تشخیص به‌موقع و رعایت دستورالعمل‌های پزشک، کاملا قابل‌کنترل است. به‌عنوان یک فرد دیابتی می‌توانید مانند افراد عادی از یک زندگی سالم و بدون محدودیت لذت ببرید، به‌شرطی که توصیه‌های پزشک را در مورد نظارت و درمان به‌درستی انجام دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که نه تنها برای دیابت، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز مفید هستند و محدودیتی برای شما ایجاد نمی‌کنند.
مجله سلامت دیابت که در حال مطالعه بخشی از آن هستید، اختصاص به معرفی جنبه‌های مختلف این بیماری دارد. توصیه می‌کنیم این مجله را از ابتدا مرور کنید تا در مسیر مبارزه با دیابت موفق باشید.
← مجله سلامت دیابت
مجله تخصصی سلامت دیابت | تهیه و انتشار توسط تیم تولید محتوای تدبیرنگر | با تأییدیه علمی آزمایشگاه نانوی ارومیه