آزمایش قند پلاسمای ناشتا (FPG) که به آن قند خون ناشتا (FBS) نیز گفته می‌شود سطح گلوکز را در خون اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش، نسبتاً ساده، دقیق و ارزان است که می‌تواند به نظارت دیابت و مشکلات ناشی از انسولین کمک کند.
اهداف آزمایش:
آزمایش FPG به عنوان یک تست غربالگری برای افراد بالای ۳۵ سال، شناخته می‌شود که باید سالانه تکرار شود. همچنین می‌تواند برای افرادی که علائم دیابت دارند یا چندین فاکتور خطر برای ابتلا به دیابت دارند، استفاده شود.
ناشتا بودن برای چندین ساعت، هورمونی به نام گلوکاگون را تحریک می‌کند که توسط پانکراس تولید می‌شود و باعث می‌شود کبد، گلوکز را در جریان خون آزاد کند.
اگر دیابت نداشته باشید، بدن شما با تولید انسولین واکنش نشان می‌دهد تا جلوی هیپرگلیسمی (افزایش سطح قند خون) را بگیرد.اگر بدن شما نتواند انسولین کافی تولید کند یا به آن پاسخ مناسب دهد، سطح قند خون ناشتا بالا می‌ماند.
در تشخیص دیابت، تست FPG می‌تواند به تنهایی یا به همراه تست‌های دیگر تجویز شود که عبارت‌اند از:
- آزمایش تصادفی قند خون
- تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)
- آزمایش هموگلوبین A1C
اگر پزشک این تست را به علت داشتن علائم دیابت تجویز کرده باشد، ممکن است لازم باشد چند روز دیگر آن را تکرار کنید.
تست FPG دقیق‌تر و حساس‌تر از A1C است، با این حال به اندازه تست OGTT حساس نیست.
آمادگی‌های لازم قبل از تست
قبل از آزمایش، فقط مجاز به نوشیدن آب هستید و باید از خوردن غذا یا سایر نوشیدنی‌ها به مدت ۸ ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید. پزشک شما در مورد نحوه مصرف داروهایتان قبل از آزمایش توضیح خواهد داد.
زمان
آزمایش FPG مستلزم آن است که ناشتا باشید؛ یعنی حداقل ۸ ساعت قبل از آن چیزی نخورده باشید؛ بنابراین بهتر است این آزمایش را صبح زود انجام دهید. آزمایش حدود ۵ دقیقه طول می‌کشد.
مکان انجام آزمایش
آزمایش معمولاً در آزمایشگاه‌ها، بیمارستان یا مطب پزشک انجام می‌شود.
چه لباسی باید بپوشم؟
لباس آستین کوتاه و راحت برای خون‌گیری بهتر است، اما ضروری نیست. سعی کنید یک لباس راحت بپوشید تا بتوانید آستین آن را بالا بزنید یا آن را درآورید.
چه چیزی باید به همراه خود بیاورم؟
دفترچه بیمه، نسخه پزشک و مدارک شناسایی خود را به همراه داشته باشید.
انجام
انواع تست‌های تخصصی دیابت در ارومیه
مرکز آزمایشگاهی نانو، یک مرکز مجهز تشخیصی در ارومیه است که آمادگی پذیرش و انجام کلیه‌ی آزمایش‌های مربوط به دیابت را داراست.
غربالگری دیابت
یک‌سوم از افراد دیابتی، اطلاعی از بیماری ندارند. برای تشخیص زودهنگام دیابت چه باید کرد؟
آزمایش HbA1c (A1c)
تعیین میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته برای تشخیص ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت
تست‌های روتین دیابت
معاینات و آزمایش‌های منظم ضروری برای افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت برای کنترل بیماری
در طول آزمایش
یک تکنیسین آزمایشگاه یا پرستار، نمونه خون شما را خواهد گرفت.
پیش از آزمایش
زمانی که وارد آزمایشگاه شدید، ابتدا پذیرش می‌شوید.
اگر برای انجام آزمایش استرس دارید یا سابقه‌ی غش دارید، حتماً به مسئول آزمایشگاه اطلاع دهید تا اقدامات لازم انجام شود.
در طول آزمایش
تکنیسین آزمایشگاه یکی از موارد زیر را به عنوان نمونه آزمایش جمع‌آوری می‌کند:
- یک ویال کوچک خون از بازو برای آزمایش‌های غربالگری و تشخیص دیابت
- یک قطره خون از نوک انگشت برای آزمایش پیش دیابت
- آزمایش تصادفی قند خون
نمونه خون شما برای تجزیه و تحلیل فرستاده می‌شود؛ گاهی‌اوقات، نتایج آزمایش از نوک انگشت، فوری آماده می‌شود.
سعی کنید استرس نداشته باشید و بدن‌تان را تحت‌فشار قرار ندهید؛ زیرا استرس می‌تواند سطح گلوکز خون را بالا ببرد و یا خون‌گیری را دشوار کند.
نمونه خون وریدی
- برای آزمایش، روی صندلی می‌نشینید و دستتان را روی سطح صاف قرار می‌دهید.
- تکنیسین، یک بند الاستیکی را زیر عضله دو سر بازوی شما می‌بندد تا بتواند رگ مناسب را پیدا کند.
- سپس ناحیه را با الکل تمیز می‌کند و یک سوزن ظریف را داخل رگ فشار می‌دهد. (ممکن است برای چند لحظه احساس سوزش خفیف کنید)
- خون در ویال جمع می‌شود و در همین حین، تکنیسین نوار الاستیکی را باز می‌کند تا جریان خون افزایش پیدا کند.
- سپس سوزن را از دست شما خارج می‌کند و یک تکه پنبه یا چسب روی آن گذاشته می‌شود تا خونریزی احتمالی متوقف شود.
اگر احساس غش یا سبکی سر کردید، سریعاً به تکنیسین بگویید.
پس از آزمایش
اگر احساس سبکی سر یا ضعف نکردید، می‌توانید از آزمایشگاه خارج شوید. اگر احساس سرگیجه دارید، بهتر است چند دقیقه بنشینید و یک میان‌وعده برای جبران افت قند خون ناشی از ناشتا بودن بخورید.
تفسیر نتایج
بسته به محل انجام آزمایش، ممکن است نتایج بین یک روز تا یک هفته طول بکشد.
تفسیر نتایج بر اساس سطح گلوکز خون انجام می‌شود و شامل موارد زیر است که بر حسب میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) اندازه‌گیری می‌شود.
| نتایج | تفسیر |
| ۷۰ mg/dL تا ۹۹ mg/dL | طبیعی |
| ۱۰۰ mg/dL تا ۱۲۶ mg/dL | پیش دیابت/ افزایش ریسک ابتلا به دیابت |
| بیشتر از ۱۲۶ mg/dL | دیابت |
| کمتر از ۵۵ mg/dL | هیپوگلیسمی/ به شکل خطرناکی پائین |
اگر نتایج آزمایش FPG شما لب مرز یا بالاتر باشد و نشان‌دهنده احتمال ابتلا به دیابت باشد، باید آزمایش در چند روز بعدی دوباره تکرار شود و یا سایر آزمایش‌ها مانند هموگلوبین A1C و یا تست تحمل گلوکز خوراکی انجام شود.
اگر آزمایش به جای صبح، بعدازظهر انجام شود، ممکن است نتایج پائین‌تر باشد. همچنین اگر بین خون‌گیری و پردازش نمونه خون زمان زیادی فاصله بیفتد، ممکن است نتایج به شکل کاذب پائین اعلام شود. همچنین ممکن است نتایج تحت‌تأثیر شرایط پزشکی فرد یا عاداتی مانند سیگار کشیدن و ورزش کردن قرار بگیرد.
بنابراین، پزشک باید حین آزمایش و تفسیر نتایج، سابقه پزشکی کامل فرد را لحاظ کند.
پیگیری‌های لازم بعد از آزمایش
بسته به نتایج آزمایش، چندین راهکار وجود دارد.
FPG بالا و علائم افزایش قند خون
اگر شما علائم بالا بودن سطح قند خون را تجربه کردید و نتایج آزمایش شما بالاتر از mg/dL۱۲۶ بود، ممکن است شواهد کافی برای تشخیص دیابت توسط پزشک وجود داشته باشد.
در این شرایط، شما و پزشکتان یک برنامه درمانی مناسب تنظیم می‌کنید. این برنامه، بسته به نوع دیابتی که دارید، ممکن است شامل نظارت منظم سطح گلوکز خون، داروها و مکمل‌ها، تغییرات در سبک زندگی مانند مصرف غذاهای کامل، رژیم غذایی کم کربوهیدرات، ورزش و روش‌های کنترل استرس باشد.
البته دلایل دیگری به جز دیابت وجود دارد که می‌تواند باعث بالا بودن FPG شود:
- سندروم کوشینگ
- پانکراتیت
- سپسیس
- سکته قلبی
نتایج لب مرزی/ پیش دیابت
اگر نتایج بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر گزارش شد، توصیه می‌شود آزمایش غربالگری دیابت به صورت سالانه تکرار شود. البته، پیش‌دیابت به این معنا نیست که حتماً قرار است به دیابت نوع ۲ مبتلا شوید. پیش دیابت، قابل برگشت است.
پائین بودن نتایج و داشتن علائم افت قند خون
اگر نتایج FPG در فرد فاقد دیابت، کمتر از ۵۵ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، به عنوان هیپوگلیسمی در نظر گرفته می‌شود. این محدوده برای افراد مبتلا به دیابت، زیر ۷۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است.
هیپوگلیسمی می‌تواند به این معنی باشد که دچار یکی از شرایط زیر هستید:
- هیپوگلیسمی واکنشی (پس از غذا)
- نارسایی کلیه یا کبد
- تومور پانکراس مانند انسولینوم (اگر FPG کمتر از ۵۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد و علائم وجود داشته باشد)
- کمبود هورمون رشد
- هیپوفیتاریسم، یک اختلال نادر که با تولید ناکافی هورمون‌ها مشخص می‌شود
- سندرم سوء جذب
- نارسایی آدرنال
- کم‌کاری شدید تیروئید
این شرایط به آزمایش بیشتر و ردیابی علائم پزشک نیاز دارد.
دیابت پایان راه نیست!
دیابت، بیماری خطرناک و شایعی است که در کشورهای خاورمیانه از هر ۶ نفر، یک نفر به آن مبتلاست و یک‌سوم از این افراد، اطلاعی از بیماری خود ندارند.
اما این بیماری خطرناک و مادام‌العمر، در صورت تشخیص به‌موقع و رعایت دستورالعمل‌های پزشک، کاملا قابل‌کنترل است. به‌عنوان یک فرد دیابتی می‌توانید مانند افراد عادی از یک زندگی سالم و بدون محدودیت لذت ببرید، به‌شرطی که توصیه‌های پزشک را در مورد نظارت و درمان به‌درستی انجام دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که نه تنها برای دیابت، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز مفید هستند و محدودیتی برای شما ایجاد نمی‌کنند.
مجله سلامت دیابت که در حال مطالعه بخشی از آن هستید، اختصاص به معرفی جنبه‌های مختلف این بیماری دارد. توصیه می‌کنیم این مجله را از ابتدا مرور کنید تا در مسیر مبارزه با دیابت موفق باشید.
← مجله سلامت دیابت
مجله تخصصی سلامت دیابت | تهیه و انتشار توسط تیم تولید محتوای تدبیرنگر | با تأییدیه علمی آزمایشگاه نانوی ارومیه