چه زمانی باید آزمایش هورمونی انجام بدهیم؟

در بدن ما هورمون‌های زیادی وجود دارند که در کنار هم، فرآیندهای فیزیکی بی‌شماری را کنترل می‌کنند. علائم عدم‌تعادل هورمونی می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد. بروز آنها اغلب به عواملی مانند سن، سابقه پزشکی و موارد دیگر بستگی دارد.

موارد زیر، علائم رایج عدم‌تعادل هورمونی بر اساس سیستم‌های فیزیکی است که تحت‌تأثیر آنها قرار دارند.

سلامت باروری در آقایان

هیپوگونادیسم مردانه یکی از نمونه‌های رایج کمبود هورمونی است که بر آقایان تأثیر می‌گذارد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بدن شما نمی‌تواند به اندازه کافی تستوسترون (نوعی هورمون جنسی) تولید کند.

برخی از علائم رایج عبارتند از:

• اختلال نعوظ
• میل جنسی کم
• خستگی یا میزان انرژی پایین
• از دست دادن توده عضلانی
• ریزش مو
• افسردگی

سلامت باروری در خانم‌ها

بدن خانم‌ها نیز هورمون تستوسترون تولید می‌کند، البته در مقادیر بسیار کمتری از آقایان. داشتن میزان تستوسترون بالا در خانم‌ها می‌تواند منجر به علائم زیر شود:

• قاعدگی‌های نامنظم، یا آمنوره (فقدان قاعدگی)
• مشکل در باردار شدن
• آکنه
• رشد بیش از حد موهای بدن

سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یکی از نمونه‌های بیماری مرتبط با عدم‌تعادل هورمونی است که علل متفاوتی می‌تواند داشته باشد، اما در برخی از افراد مبتلا به PCOS، میزان تستوسترون بالاتر از حد متوسط است. در موارد دیگر، آنها علائم مقاومت به انسولین را دارند، هورمون کمک‌کننده به سلول‌ها برای مصرف گلوکز به عنوان منبع انرژی.

این حالات بنا به مشکلاتی در هورمون‌های جداگانه اتفاق می‌افتند، اما هر دو منجر به همان مجموعه از علائم شوند. به همین دلیل است که ارزیابی و تشخیص دقیق علت بیماری توسط یک پزشک متخصص و با استفاده از آزمایش‌های مرتبط، ضروری است.

متابولیسم

دریافت انرژی و مواد مغذی از مواد غذایی، نیاز به فرآیندهای شیمیایی بسیار پیچیده‌ای دارد، به این معنی که بسیاری از هورمون‌ها در عملکرد مؤثر متابولیسم و سیستم گوارش شما دخیل هستند.

بسیاری از علائم می‌تواند ناشی از عدم‌تعادل هورمونی متابولیک باشد، از قبیل:

• افزایش وزن
• کاهش وزن
• یبوست، اسهال یا هر دو
• خستگی مداوم
• خُلق و خوی بد
• اضطراب
• کلسترول بالا
• مشکل در تحمل دمای گرم یا سرد

هورمون بسیار مهمی که در سلامت متابولیک نقش دارد، انسولین است. مقاومت به انسولین معمولا با دیابت نوع ۲ همراه است، اما همچنین ممکن است در کوتاه‌مدت یا بلندمدت مبتلا به مقاومت انسولینی شویم. اگر BMI بالایی دارید یا سبک زندگی نسبتاً بی‌تحرک داشته باشید، در معرض خطر ابتلا به مقاومت به انسولین هستید.

یک مثال دیگر، کورتیزول است که یک هورمون استرس کلیدی است و در فرآیندهای مختلف، از متابولیسم تا کنترل پاسخ استرس شما دخیل است. عدم‌تعادل میزان کورتیزول می‌تواند بر اثر عواملی مانند استرس‌های روزمره، یا اختلالاتی مانند سندروم کوشینگ ایجاد شود. حفظ میزان متعادل کورتیزول می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های روانی مانند افسردگی یا اضطراب، و همچنین خطرات جسمی مانند بیماری‌های قلبی و مشکلات مزمن گوارشی گردد.

عدم‌تعادل هورمون‌های تیروئیدی

تیروئید یک غده درون‌ریز پروانه‌ای‌شکل در گلوی شماست و نقش مهمی در سلامت متابولیسم دارد. مشکلات رایج مرتبط با این غده شامل:

• پرکاری تیروئید، زمانی که تیروئید، هورمون اصلی خود یعنی هورمون تیروئید (TH) را بیش از حد تولید می‌کند
• کم‌کاری تیروئید، زمانی که مقادیر کافی هورمون تیروئید (TH) در بدن تولید نمی‌شود
• تیروئیدیت، که باعث تورم غده تیروئید می‌شود و اغلب منجر به کم‌کاری تیروئید می‌گردد

بیش از یک میلیارد نفر در جهان دچار اختلال تیروئید هستند و یا تخمین زده می‌شود که در طول زندگی خود دچار اختلالات تیروئیدی شوند. بیماری تیروئید می‌تواند با گروهی از علائم همراه باشد، از وضعیت روانی گرفته تا افزایش وزن غیر‌قابل‌توضیح. انجام یک آزمایش هورمونی که به‌طور خاص برای سنجش سلامت تیروئید طراحی شده است می‌تواند مشخص کند آیا تیروئید شما به درستی کار می‌کند یا نه.

برای این منظور ضروری است با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

اگر به دلیل شرایط جسمانی، محدودیت حرکت، مشغله کاری و … امکان مراجعه حضوری به آزمایشگاه را ندارید، با سفارش سرویس نمونه‌گیری در منزل آزمایشگاه نانو در ارومیه، به‌راحتی می‌توانید آزمایش‌های تجویز شده را در خانه یا محل کار خود انجام دهید.

پرسنل مجرب آزمایشگاه نانو، تخصص و تجهیزات لازم برای این کار را در اختیار دارند و با رعایت تمامی استانداردهای ابلاغی وزارت بهداشت، با هماهنگی قبلی در محل سکونت یا کار شما برای انجام نمونه گیری حاضر خواهند شد.

← لطفاً توجه داشته باشید که ارائه نام و نام خانوادگی بیمار، سن، کد ملی، آزمایش مورد درخواست، کد رهگیری که از پزشک دریافت کرده‌اید، و یک شماره تماس برای ثبت درخواست ضروری است.

← برای درخواست نمونه‌گیری در منزل، بهتر است یک روز قبل با آزمایشگاه تماس بگیرید. برای آزمایش‌های اورژانسی، لطفاً حداقل ۲ ساعت قبل تماس بگیرید.

برای تعیین زمان آزمایش هورمونی در خانم‌ها، باید بدانیم که چرخه قاعدگی چگونه کار می‌کند.

مروری بر چرخه قاعدگی برای آزمایش هورمون

• روز اول. اولین روزی که خون قرمز روشن را می‌بینید.
• روز ۱۴. زمانی که معمولا گفته می‌شود که تخمک گذاری می‌کنید؛ البته این برای همه افراد و یا در هر یک از پریودهای یک خانم درست نیست. اما معمولا از این تاریخ به عنوان یک معیار برای بحث در مورد تست‌های آزمایشگاهی و زمان‌بندی استفاده می‌شود. شما باید قاعدگی و علائم خود را کنترل کنید تا مطمئن شوید که واقعاً چه زمانی تخمک گذاری می‌کنید.
• روز ۲۸ (تقریبی). همه خانم‌ها چرخه ۲۸ روزه ندارند. با این حال، احتمالا همواره می‌شنوید که در مورد چرخه قاعدگی اغلب صحبت از ۲۸ روز می‌شود. در این برهه از چرخه قاعدگی، هورمون‌های شما کاهش می‌یابد اگر باردار نشوید.
• بازگشت به روز اول. زمانی که یک بار دیگر خون قرمز روشن را خواهید دید.

بهترین زمان برای آزمایش میزان هورمون‌ها

اگر با عدم‌تعادل هورمون‌ها مبارزه می‌کنید، آزمایش هورمون‌های جنسی می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید که علت ریشه‌ای این مسئله چیست. ارزیابی استروژن، پروژسترون و تستوسترون می‌تواند مشخص کند که کدام هورمون‌ها موجب بروز علائم شما می‌شوند. میزان هورمون‌ها در طول ماه ثابت نیست، و به همین دلیل است که خانم‌ها، نتایج آزمایش خون هورمونی را در قالب یک بازه نرمال دریافت می‌کنند.

چه روزی باید میزان استروژن را بررسی کرد؟

برای ارزیابی میزان استروژن خانم‌ها، روز ۳ زمانی است که آزمایش خون استرادیول، همراه با آزمایش هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه‌کننده (LH) انجام می‌شود. آزمایش در ابتدای چرخه، همراه با FSH می‌تواند به ما در درک ارتباطات مغز و تخمدان کمک کند. اندازه‌گیری FSH و LH برای ارزیابی نحوه تعامل مغز با تخمدان‌ها مهم است.

چه زمانی باید میزان FSH را بررسی کرد؟

برای باروری یا ارزیابی ذخیره تخمدان، FSH در روز ۳ چرخه شما آزمایش می‌شود. انجام تست در حدود روز سوم چرخه قاعدگی شما می‌تواند در ارزیابی تشخیص PCOS نیز مفید باشد. توجه داشته باشید که این آزمایش، به‌تنهایی PCOS را تشخیص نمی‌دهد. FSH و LH می‌توانند به ما کمک کنند تا بفهمیم مغز چگونه با تخمدان‌ها همکاری می‌کند و سنجش هورمون‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا بدانیم تخمدان‌ها چگونه به این پیام پاسخ می‌دهند.

چرا استرادیول را آزمایش کنیم؟

در طول سال‌های تولید مثل، استرادیول یا E2 شکل غالب هورمون استروژن است. با رسیدن به یائسگی، استرون یا E1، رایج‌ترین شکل استروژن در بدن یک خانم می‌شود. درک این موضوع مهم است زیرا بسته به مرحله‌ای از زندگی که در آن هستید، میزان استروژن و نوع استروژن شما متفاوت خواهد بود. اگر در مرحله‌ای از زندگی هستید که اصولا باید قاعدگی داشته باشید، لازم است میزان استرادیول را بررسی کنید.

تست استروژن در بازه روزهای ۱۹-۲۲

بسیاری از پزشکان، میزان استروژن را در حدود روز سوم و در برخی موارد، بین روزهای ۱۹ تا ۲۲ یا تقریبا ۵ تا ۷ روز پس از تخمک‌گذاری بررسی می‌کنند. ارزیابی میزان استروژن شما، به‌ویژه در رابطه با پروژسترون در مرحله لوتئال می‌تواند کمک کند تا تشخیص دهید که آیا علائمی مانند افزایش وزن، تحریک‌پذیری و قاعدگی‌های سنگین، ارتباطی به استروژن دارد یا خیر. وقتی بدون برنامه زمانی و در یک روز تصادفی آزمایش می‌شوید، میزان استروژن ممکن است در آن روز خاص، خوب باشد. برای دستیابی به درک خوبی از مقدار استروژن و این‌که این هورمون چگونه بر علائم شما تأثیر می‌گذارد، باید بر اساس زمان‌بندی چرخه قاعدگی خود این کار را انجام دهید.

چه زمانی پروژسترون را آزمایش کنیم؟

میزان پروژسترون در بازه ۵ تا ۷ روز پس از تخمک‌گذاری در بالاترین میزان خود است، که در مرحله لوتئال قرار دارد. به همین دلیل است که آزمایش در روزهای ۱۹ تا ۲۲ چرخه ۲۸ روزه توصیه می‌شود.

با وجود این‌که معمولا گفته می‌شود که خانم‌ها در روز ۱۴ چرخه‌شان تخمک‌گذاری می‌کنند، اما متاسفانه همیشه این طور نیست. برای تشخیص زمان تخمک‌گذاری می‌توانید دمای اولیه بدن خود را بسنجید و مخاط دهانه رحم خود را ارزیابی کنید تا بفهمید چه زمانی تخمک‌گذاری می‌کنید. و یا می‌توانید از کیت‌های بدون نسخه LH استفاده کنید. اساساً وقتی تخمک‌گذاری می‌کنید، دمای بدن شما افزایش می‌یابد و بافت ترشحات واژن شما شبیه به سفیده تخم‌مرغ زده‌شده می‌شود. اگر این تغییرات را در بدن خود مشاهده کنید، احتمال بالایی وجود دارد که در حوالی روزهای تخمک‌گذاری هستید.

برای بسیاری از خانم‌ها، این بدان معنی است که آنها باید پروژسترون را بین روزهای ۱۹ تا ۲۲ چرخه قاعدگی خود آزمایش کنند. یادآور می‌شویم که اگر شما در روز ۱۴ تخمک‌گذاری نداشته باشید (که در واقع بسیار رایج است)، این توصیه می‌تواند تغییر کند، یا اگر چرخه قاعدگی شما عموماً کوتاه‌تر یا طولانی‌تر از ۲۸ روز است.

چه زمانی تستوسترون را آزمایش کنیم؟

تستوسترون یک هورمون کلیدی برای آزمایش در خانم‌هاست. وقتی میزان تستوسترون پایین است، معمولا میل جنسی کم، خستگی و حتی افسردگی را تجربه می‌کنیم. وقتی که میزان آن بالا می‌رود -همانطور که اغلب در سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) می‌بینیم- خانم‌ها دچار آکنه، قاعدگی نامنظم و رشد مو در چانه، قفسه سینه و شکم می‌شوند. افزایش تستوسترون همچنین می‌تواند منجر به ریزش موی سر شود.

میزان تستوسترون با توجه به سن فرد متفاوت است، بنابراین نتایج تست باید مطابق با آن تفسیر شود. شما باید هر دو تستوسترون کامل و آزاد، و همچنین گلوبولین متصل به هورمون جنسی (SHBG) را آزمایش کنید تا تصویر روشنی از وضعیت خود به دست آورید.

میزان تستوسترون خود را در هر زمانی از ماه می‌توان اندازه گیری کرد، اما این آزمایش بهتر است در ساعات صبح انجام شود زیرا در این بازه، در بالاترین میزان خود است.

اگر پریود نمی‌شوم چه باید کرد؟

آمنوره شرایطی است که در آن، قاعدگی شما متوقف شده (و یا اصلا از ابتدا اتفاق نیافتاده است).

• آمنوره اولیه زمانی است که فرد تا سن ۱۵ یا ۱۶ سالگی پریود نشده است.
• آمنوره ثانویه زمانی است که قاعدگی داشته‌اید، اما اکنون متوقف شده است؛ همچنین اگر قاعدگی منظم شما به مدت ۳ ماه یا بیشتر قطع شده، و یا قاعدگی نامنظم شما به مدت ۶ ماه یا بیشتر اتفاق نیفتاده باشد.

پزشکان اغلب از قرص ضد بارداری برای “درمان” آمنوره استفاده می‌کنند. اگر کنترل بارداری را شروع کنید، نمی‌توانید FSH، LH، استرادیول یا پروژسترون را به‌طور دقیق آزمایش کنید. دستورالعمل‌های استاندارد، استفاده از این قرص‌ها برای بازگرداندن پریود (یا گاهی بهبود توده استخوان) را در خانم‌های مبتلا به آمنوره هیپوتالاموس عملکردی منع می‌کند.

تست‌هایی که برای بررسی فقدان قاعدگی در نظر گرفته می‌شود:

• تست بارداری
• هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)
• هورمون لوتئینیزه‌کننده (LH)
• استرادیول
• پرولاکتین
• پانل تیروئید
• تستوسترون آزاد
• آندروستندیون
• دهیدروپیاندروسترون-سولفات (DHEA-S)
• ۱۷-OH-Progesterone
• کورتیزول
• انسولین ناشتا
• هموگلوبین گلیکات (HgA1C)، گلوکز ناشتا، یا چالش گلوکز

لزوماً اینگونه نیست که به همه این تست‌ها نیاز داشته باشید. در این خصوص یک پزشک باتجربه می‌تواند شما را به دقت راهنمایی کند.⠀

متأسفانه بسیاری از خانم‌ها در برابر درخواست آزمایش جامع هورمونی مقاومت می‌کنند و فکر می‌کنند که یک پریود از دست رفته، چیز مهمی نیست زیرا شما در حال حاضر علاقه‌ای به بچه‌دار شدن ندارید. آمنوره، نشانه‌ای از یک مشکل اساسی می‌تواند باشد که باید مورد توجه قرار گیرد، فارغ از این که در حال تلاش برای بارداری هستید یا نه.

برخی از موارد عدم‌تعادل هورمونی خفیف هستند، یا با اصلاح سبک زندگی، قابل‌درمان هستند، مثلا با انجام ورزش کافی. با این حال، عارضه‌های شدیدتری ناشی از عدم‌تعادل هورمونی وجود دارد، مانند بیماری تیروئید، یا بیماری‌هایی با منشا فیزیولوژیکی (مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک).

بسیاری از این بیماری‌ها، نیاز به پروتکل‌های درمانی طولانی‌مدت برای عادی‌سازی هورمون‌ها و کاهش علائم ناشی از عدم‌تعادل دارند. اغلب، مصرف داروهای هورمون مصنوعی تجویز می‌شود که کارکرد هورمون‌های طبیعی بدن را تقلید می‌کنند. به عنوان مثال، افرادی که تحت درمان جایگزینی هورمون تیروئید قرار می‌گیرند، باید نوع مصنوعی هورمون تیروئید را مصرف کنند اگر غده تیروئید آنها به‌تنهایی نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون تولید کند.

متاسفانه، بیماری‌های هورمونی نادر نیستند؛‌ برای مثال، تخمین زده می‌شود که حدود ۱۲% از مردم در طول زندگی خود به بیماری تیروئید مبتلا خواهند شد. بنابراین، اگر علائمی دارید که شما را ناراحت می‌کند، لازم است که برای ارزیابی کامل با پزشک خود تماس بگیرید.

پاسخ سؤالات خود را بیابید

اگر درباره آزمایش‌های هورمونی، نحوه نمونه‌گیری و انجام آنها، و یا شرایط خود سؤالی دارید، می‌توانید آن را در محتوای سایت جستجو کنید:

همکاران ما در بخش پذیرش آزمایشگاه نانو و واحد روابط عمومی این مرکز، با شماره تلفن‌های ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۳ و ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۶ در ساعات کاری مجموعه، تا حد امکان پاسخگوی سؤالات شما خواهند بود.