دیابت نوع یک، نوعی بیماری است که در آن، سلولهای بتای پانکراس (سلولهای تولید‌کننده‌ی انسولین)، توسط سیستم ایمنی تخریب می‌شوند. این حالت معمولاً در کودکان و افراد جوان تشخیص داده می‌شود، در نتیجه به آن «دیابت جوانی» نیز گفته می‌شود.
بیماری که «دیابت ثانویه» نامیده می‌شود، مانند دیابت نوع یک است اما در آن سلولهای بتا به جای سیستم ایمنی، در اثر آسیب به پانکراس یا عامل دیگری از بین می‌روند. هر دو نوعِ این دیابت‌‌ها با دیابت نوع دو تفاوت دارند که در آن بدن پاسخ مناسبی به انسولین نمی‌دهد.
مرکز آزمایشگاهی نانو، یک مرکز مجهز تشخیصی در ارومیه است که آمادگی پذیرش و انجام کلیه‌ی آزمایش‌های مربوط به دیابت را داراست.
یک‌سوم از افراد دیابتی، اطلاعی از بیماری ندارند. برای تشخیص زودهنگام دیابت چه باید کرد؟
تعیین میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته برای تشخیص ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت
معاینات و آزمایش‌های منظم ضروری برای افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت برای کنترل بیماری
انسولین هورمونی است که در ورود قند یا گلوکز به بافت‌های بدن کمک می‌کند تا سلول‌ها از آن به‌عنوان انرژی استفاده کنند. آسیب به سلولهای بتا این فرایند را مختل می‌کند. به دلیل نبود انسولین، گلوکز وارد سلول‌ها نمی‌شود و در خون تجمع پیدا می‌کند. در این حالت سلول‌ها گرسنه می‌مانند. این حالت باعث افزایش قند خون می‌شود که می‌تواند منجر به بروز موارد زیر شود:
دهیدراسیون یا کم آبی: وقتی قند اضافی در خون وجود دارد، میزان دفع ادرار بیشتر است. این، نوعی روش طبیعیِ بدن برای کاهش مقدار قند خون است. حجم زیادی از آب همراه ادرار دفع می‌شود و باعث خشکی بدن می‌شود.
کاهش وزن: گلوکزی که هنگام دفع ادرار از بدن خارج می‌شود، کالری بدن را با خود به همراه دارد. این دلیلی است که بسیاری از افرادی که قند خون بالایی دارند، کاهش وزن پیدا می‌کنند. کمآبی نیز در این کاهش وزن نقش دارد.
کتواسیدوز دیابتی: اگر بدن گلوکز کافی به‌عنوان منبع سوخت دریافت نکند، به جای آن چربی‌های بدن را می‌سوزاند. این باعث تولید ترکیبات شیمیایی به‌نام کتون‌ها می‌شود. کبد برای کمک به این شرایط، قندی که ذخیره کرده است را آزاد می‌کند. اما بدن بدون وجود انسولین نمی‌تواند از این قند استفاده کند؛ بنابراین، گلوکز همراه با کتون‌های اسیدی در خون تجمع پیدا می‌کند. ترکیب گلوکز اضافی، کمآبی و تجمع اسید، کتواسیدوز نامیده می‌شود که اگر به‌درستی درمان نشود می‌تواند کشنده باشد.
آسیب به بدن: در طول زمان، سطوح بالای گلوکز، می‌تواند به عصب، رگ‌های خونی کوچک در چشم‌ها، کلیه‌ها و قلب آسیب برساند. همچنین، افزایش سطح گلوکز می‌تواند احتمال ابتلا به تصلب شرایین یا سفت شدن شریان‌ها را افزایش دهد که منجر به حملات قلبی و سکته می‌شوند.
هیچ راهی برای پیشگیری از دیابت نوع یک وجود ندارد. پزشکان از همه‌ی دلایل آن آگاهی ندارند اما می‌دانند که ژن‌ها نقش مهمی در ایجاد این بیماری ایفا می‌کنند. همچنین پزشکان عقیده دارند عواملی مانند ویروس که می‌توانند باعث ایجاد پاسخ ایمنی در برابر پانکراس شود نیز باعث دیابت نوع یک می‌شود. اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع یک علائمی از این حمله را دارند که اتوآنتی‌بادی نامیده می‌شود که در آن آنتی‌بادی برضد‌پانکراس تولید می‌شود. این نوع آنتی‌بادی‌ها تقریباً در همه‌ی افراد مبتلا به دیابت، وجود دارد.
دیابت نوع یک می‌تواند با سایر بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری گریوز یا ویتیلیگو رخ دهد.
اگر پزشک مشکوک به دیابت در فردی شود، سطح قند خون او را توسط آزمایش خون بررسی می‌کند. پزشک ممکن است آزمایش ادرار تجویز کند که گلوکز یا سایر ترکیباتی که هنگام کمبود انسولین در بدن ایجاد می‌شود را ارزیابی می‌کند.
علائم معمولاً خفیف هستند اما می‌توانند شدت یابند که عبارت‌اند از:
تشنگی شدید
خشکی دهان
ناراحتی معده و استفراغ
تکرر ادرار
کاهش وزن ناخواسته، حتی اگر غذای کافی بخورید و همچنان احساس گرسنگی داشته باشید.
خستگی
تاری‌دید
تنفس سنگین و سخت (پزشک ممکن است این را تنفس کوسمال در نظر بگیرد)
عفونت‌های مکرر پوستی، دستگاه ادراری یا واژن
بدخلقی یا تغییرات رفتاری
شکم‌درد
شب‌ادراری در کودکان
علائم اورژانسی دیابت نوع یک عبارت‌اند از:
لرزش و سرگیجه
تنفس سریع
بوی میوه‌ای نفس فرد
تکرر ادرار
از دست دادن هوشیاری
افراد مبتلا به دیابت نوع یک در صورت کنترل سطح قند خون خود می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند. سطح قند خون باید در محدوده‌ی خاصی ثابت باشد. برای نگه داشتن سطح گلوکز خون در این محدوده‌ی نرمال باید انسولین، رژیم غذایی و فعالیت‌های روزمره کنترل شوند.
بیماری قلبی-عروقی
مشکلات پوستی
بیماری لثه
مشکلات بارداری
رتینوپاتی دیابتی
آسیب کلیوی
جریان خون ضعیف و آسیب عصبی
دیابت، بیماری خطرناک و شایعی است که در کشورهای خاورمیانه از هر ۶ نفر، یک نفر به آن مبتلاست و یک‌سوم از این افراد، اطلاعی از بیماری خود ندارند.
اما این بیماری خطرناک و مادام‌العمر، در صورت تشخیص به‌موقع و رعایت دستورالعمل‌های پزشک، کاملا قابل‌کنترل است. به‌عنوان یک فرد دیابتی می‌توانید مانند افراد عادی از یک زندگی سالم و بدون محدودیت لذت ببرید، به‌شرطی که توصیه‌های پزشک را در مورد نظارت و درمان به‌درستی انجام دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که نه تنها برای دیابت، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز مفید هستند و محدودیتی برای شما ایجاد نمی‌کنند.
مجله سلامت دیابت که در حال مطالعه بخشی از آن هستید، اختصاص به معرفی جنبه‌های مختلف این بیماری دارد. توصیه می‌کنیم این مجله را از ابتدا مرور کنید تا در مسیر مبارزه با دیابت موفق باشید.
مجله تخصصی سلامت دیابت | تهیه و انتشار توسط تیم تولید محتوای تدبیرنگر | با تأییدیه علمی آزمایشگاه نانوی ارومیه
