دیابت نوع ۲ نوعی بیماری مادام‌العمر است که بدن آن‌طور که باید قادر به استفاده از انسولین نیست. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، مقاومت به انسولین دارند.
افراد میانسال یا پیر، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع دیابت هستند، اما ممکن است کودکان و نوجوانان نیز عمدتاً به دلیل چاقی دوران کودکی درگیر آن شوند.
دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است.
علائم دیابت نوع ۲ می‌تواند خفیف باشد به‌طوری که متوجه آن‌ها نشوید. علائم آن عبارت‌اند از:
اگر لکه‌های تیره‌رنگ در اطراف گردن یا زیر بغل دارید، به پزشک مراجعه کنید. این جوش‌ها «آکانتوز نیگریکانس» نامیده می‌شوند و می‌توانند نشانه‌هایی از مقاومت بدن در برابر انسولین باشند.
پانکراس، هورمونی به نام انسولین می‌سازد. انسولین، گلوکز یا قند موجود در غذا را به انرژی تبدیل می‌کند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ انسولین تولید می‌کنند، اما سلول‌ها آن‌طور که باید از آن استفاده نمی‌کنند.
در ابتدا، پانکراس انسولین بیشتری تولید می‌کند تا گلوکز را به سلول‌ها برساند اما به دلیل نقص در این انتقال، گلوکز در خون جمع می‌شود.
معمولاً مجموعه‌ای از دلایل سبب ایجاد دیابت نوع ۲ می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
گلوکز اضافی در کبد: زمانی که قند خون پایین است، کبد گلوکز می‌سازد و به قسمت‌های دیگر منتقل می‌کند. بعد از خوردن غذا، قند خون بالا می‌رود در نتیجه فعالیت کبد کُند می‌شود و گلوکز را برای بعد ذخیره می‌کند. اما کبد برخی از افراد این‌طور نیست و به دفع گلوکز ادامه می‌دهد.
ارتباط نامناسب بین سلول‌ها: گاهی اوقات، سلول‌ها سیگنال‌های اشتباهی ارسال می‌کنند یا پیام‌ها را به‌درستی دریافت نمی‌کنند. هنگامی که این مشکلات بر نحوه‌ی ساخت و استفاده سلول‌ها از انسولین تأثیر می‌گذارند، یک واکنش زنجیره‌ای منجر به دیابت می‌شود.
سلول‌های بتا شکسته: اگر سلول‌هایی که انسولین تولید می‌کنند، مقدار نامناسبی انسولین را در زمان نامناسبی منتقل کند، قند خون پایین می‌آید. قند خون بالا می‌تواند به این سلول‌ها نیز آسیب برساند.
پزشک در مورد بهترین پمپ مناسبِ فرد با او صحبت خواهد کرد.
هر دو نوعِ پمپ انسولین به بدن توسط لوله‌ی کوچکی به اسم کانولا متصل می‌شوند که درست در زیرِ پوست قرار می‌گیرد. فرد باید نحوه‌ی تعویض کانولا (یا پمپ پچ) را بیاموزد که بعد از آن، تعویض کانولا راحت‌تر خواهد شد.
باید هر دو تا سه روز یک‌بار کانولا یا پمپ پچ را تعویض کرده و هر بار از جای‌گذاری آن در ناحیه‌ی مختلفِ پوست اطمینان حاصل کردد. این امر مهمی است. چرا که احتمال مواجهه‌ی فرد با لیپوهیپرتروفی (Lipohypertrophy) وجود دارد. در این شرایط، بدن با ایجاد غده‌های سفت، مانع از عملکرد مناسب انسولین می‌شود. همچنین، برای ممانعت از خارش و ظهور ضایعات پوستی ناشی از اتصال مکرر کانولا به یک ناحیه از پوست نیز توصیه می‌شود از نواحی مختلفی برای اتصال کانولا یا پمپ پچ استفاده کنید.
برخی موارد احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد. هرچه تعداد این موارد بیشتر باشد، احتمال ابتلا نیز بیشتر می‌شود. برخی از این موارد عبارت‌اند از:
عوامل خطر مرتبط با سلامتی و سابقه‌ی پزشکی عبارت‌اند از:
سایر مواردی که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند اما به سبک زندگی مرتبط‌اند و قابل تغییر و کنترل هستند عبارت‌اند از:
پزشک برای تشخیص بیماری از آزمایش خون به صورت دو تکرار در دو روز استفاده می‌کند. اما اگر قند خون بسیار بالا باشد یا علائم زیادی داشته باشید، ممکن است یک آزمایش تجویز کند.
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): در این آزمایش قند خون قبل و دو ساعت بعد از نوشیدن نوشیدنی شیرین بررسی می‌شود تا ببینند بدن شما چگونه قند را کنترل می‌کند.
مرکز آزمایشگاهی نانو، یک مرکز مجهز تشخیصی در ارومیه است که آمادگی پذیرش و انجام کلیه‌ی آزمایش‌های مربوط به دیابت را داراست.
یک‌سوم از افراد دیابتی، اطلاعی از بیماری ندارند. برای تشخیص زودهنگام دیابت چه باید کرد؟
تعیین میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته برای تشخیص ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت
معاینات و آزمایش‌های منظم ضروری برای افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت برای کنترل بیماری
درمان دیابت نوع ۲ شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و مصرف داروها است.
ممکن است تنها با رژیم غذایی و ورزش به سطح قند خون مورد نظر برسید.
کاهش وزن: کاهش وزن اضافی می‌تواند کمک‌کننده باشد. کاهش ۵ درصد از وزن بدن خوب است، کاهش حداقل ۷ درصد و حفظ آن ایده‌آل به نظر می‌رسد. مثلاً فردی که ۸۲ کیلوگرم است، تنها با از دست دادن ۶ کیلوگرم می‌تواند سطح قند خون خود را تغییر دهد.
تغذیه سالم: رژیم غذایی خاصی برای دیابت نوع ۲ وجود ندارد. یک متخصص تغذیه می‌تواند برای کمک به شما، برنامه غذایی تنظیم کند با تمرکز بر:
خوردن مواد غذایی کم‌کالری
ورزش: سعی کنید هر روز ۳۰ تا ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید. می‌توانید پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا یا هر ورزش دیگری که ضربان قلب را بالا می‌برد انجام دهید. همچنین می‌توانید این ورزش‌ها را با تمرینات قدرتی مانند یوگا یا وزنه‌برداری همراه کنید. اگر دارویی مصرف می‌کنید که قند خون را کاهش می‌دهد، ممکن است قبل از تمرین به یک میان‌وعده نیاز داشته باشید.
سطح قند خون را در یک محدوده‌ی معین کنترل کنید: بسته به نوع درمان شما، به‌خصوص اگر انسولین مصرف می‌کنید پزشک به شما توصیه می‌کند که آیا نیاز به آزمایش قند خون دارید و یا هر چند وقت یک‌بار این کار را لازم است انجام دهید.
اگر تغییرات سبک زندگی سطح قند خون را به حد معمول نرساند، ممکن است به دارو نیاز داشته باشید. برخی از رایج‌ترین داروها برای دیابت نوع ۲ عبارت‌اند از:
متفورمین: معمولاً اولین دارویی است که برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. مقدار گلوکز تولید‌شده توسط کبد را کاهش می‌دهد و به بدن کمک می‌کند تا به انسولینی که ساخته می‌شود بهتر پاسخ دهد.
سولفونیل‌اوره‌ها: این گروه از داروها کمک می‌کنند تا انسولین بیشتری ساخته شود. مثل گلیمپراید (آماریل)، گلیپیزید (گلوکترول، متاگلیپ) و گلیبورید (دیابتا، میکروناز)
مگلیتینیدها: این داروها باعث تولید بیشتر انسولین در بدن می‌شوند و سریع‌تر از سولفونیل‌اوره‌ها عمل می‌کنند. مثل ناتگلینید (استارلیکس) یا رپاگلینید (پراندین)
تیازولیدین‌دیون‌ها: این داروها نیز مانند متفورمین بدن را به انسولین حساس می‌کنند. همچنین خطر ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش می‌دهند؛ بنابراین، اولین انتخاب برای درمان نیستند. مثل پیوگلیتازون (Actos) یا روزیگلیتازون (Avandia)
مهارکننده‌های DPP-4: این داروها به کاهش سطح قند خون کمک می‌کنند و می‌توانند باعث درد مفاصل و التهاب پانکراس شوند. مثل لیناگلیپتین (Tradjenta)، ساکساگلیپتین (Onglyza) و سیتاگلیپتین (Januvia)
آگونیست‌های گیرنده‌ی GLP-1: این داروها با سوزن تزریق می‌شوند. فرآیند هضم را کند می‌کنند و سطح قند خون را کاهش می‌دهند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها اگزناتید (Bydureon، Byetta)، لیراگلوتاید (Victoza) و سماگلوتید (Ozempic) هستند.
مهارکننده‌های SGLT2: به کلیه‌ها کمک می‌کنند تا گلوکز بیشتری را فیلتر کنند. مثل کاناگلیفلوزین (Invokana)، داپاگلیفلوزین (Farxiga) یا امپاگلیفلوزین (Jardiance). همچنین از امپاگلیفلوزین برای کاهش خطر نارسایی قلبی و مرگ ناشی از آن استفاده می‌شود.
آگونیست گیرنده‌ی GIP و GIP-1: ترزپاتید (Mounjaro) مهم‌ترین دارو این گروه است که هر دو گیرنده‌ی GIP و GIP-1 را فعال می‌کند و منجر به کنترل قند خون می‌شود.
ممکن است بعد از تغییر سبک زندگی و مصرف دارو، میزان قند خون با گذشت زمان بدتر شود. این نشان‌دهنده‌ی دیابت پیش‌رونده است و نیاز به مصرف بیش از یک دارو هست. هنگامی که بیش از یک دارو برای کنترل دیابت نوع ۲ مصرف می‌کنید، در واقع از درمان ترکیبی استفاده می‌کنید.
با گذشت زمان، قند خون بالا می‌توانند مشکلاتی که در ادامه ذکر می‌شوند را به وجود آورند:
قلب و رگ‌های خونی: احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی یا سکته تا پنج‌برابر افزایش می‌یابد. همچنین در معرض خطر انسداد رگ‌های خونی (آترواسکلروز) و درد قفسه‌ی سینه هستید.
راه‌حل‌های مقابله با ایجاد این عوارض:
دیابت، بیماری خطرناک و شایعی است که در کشورهای خاورمیانه از هر ۶ نفر، یک نفر به آن مبتلاست و یک‌سوم از این افراد، اطلاعی از بیماری خود ندارند.
اما این بیماری خطرناک و مادام‌العمر، در صورت تشخیص به‌موقع و رعایت دستورالعمل‌های پزشک، کاملا قابل‌کنترل است. به‌عنوان یک فرد دیابتی می‌توانید مانند افراد عادی از یک زندگی سالم و بدون محدودیت لذت ببرید، به‌شرطی که توصیه‌های پزشک را در مورد نظارت و درمان به‌درستی انجام دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که نه تنها برای دیابت، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز مفید هستند و محدودیتی برای شما ایجاد نمی‌کنند.
مجله سلامت دیابت که در حال مطالعه بخشی از آن هستید، اختصاص به معرفی جنبه‌های مختلف این بیماری دارد. توصیه می‌کنیم این مجله را از ابتدا مرور کنید تا در مسیر مبارزه با دیابت موفق باشید.
مجله تخصصی سلامت دیابت | تهیه و انتشار توسط تیم تولید محتوای تدبیرنگر | با تأییدیه علمی آزمایشگاه نانوی ارومیه
