در صورتی که به دیابت مبتلا هستید، مسئولیت ویژه‌ای در مراقبت از خود و نظارت بر سطح قند خون‌تان دارید.
با این که دیابت نوعی بیماری مزمن است ولی با برخی تغییرات در سبک زندگی، مصرف دارو و خودمراقبتی می‌توان آن را کنترل کرد. هدف اصلی روش‌های درمانی دیابت، حفظ سطح قند خون در محدوده‌ی هدف است. سنجش منظم قند خون می‌تواند اطلاعاتی در مورد نحوه‌ی اثر درمان بر روی فرد را بدهد.
مرکز آزمایشگاهی نانو، یک مرکز مجهز تشخیصی در ارومیه است که آمادگی پذیرش و انجام کلیه‌ی آزمایش‌های مربوط به دیابت را داراست.
یک‌سوم از افراد دیابتی، اطلاعی از بیماری ندارند. برای تشخیص زودهنگام دیابت چه باید کرد؟
تعیین میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته برای تشخیص ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت
معاینات و آزمایش‌های منظم ضروری برای افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت برای کنترل بیماری
تحقیقات نشان می‌دهند، افراد دیابتی که سطح قند خون خود را در سطح طبیعی یا نزدیک به محدوده‌ی سالم حفظ می‌کنند، کمتر با عوارض ناشی از دیابت مواجه می‌شوند.
میزان تکرار سنجش گلوکز خون به نوع دیابت (نوع یک یا دو)، روش درمانی (داروهای خوراکی، تزریق انسولین یا تغییر سبک زندگی) و اهداف درمانی هر فرد بستگی دارد.
برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک، سنجش گلوکز مکرر تنها روش ایمن و مؤثر برای حفظ سطح قند خون است. این افراد می‌توانند قند خون خود را با نمونه‌گیری از نوک‌انگشت، گلوکومتر یا با استفاده از دستگاه CGM اندازه‌گیری کنند.
افرادی که به دستگاه CGM دسترسی ندارند، حداقل باید ۴بار در طول روز قند خون خود را اندازه بگیرند. در صورت استفاده از پمپ انسولین، تزریق انسولین سه‌بار در روز یا بیشتر و یا خانم‌های باردار مبتلا به دیابت نوع یک باید نزدیک به ۱۰ بار در طول روز قند خون را اندازه بگیرید.
گلوکز خون را می‌توان با استفاده از نمونه‌گیری از نوک انگشت (Fingerstick)، گلوکومتر و یا با استفاده از دستگاه CGM (در صورت دسترسی به آن) سنجید. امروزه استفاده از دستگاه CGM، به‌خصوص در بین افرادی که از پمپ انسولین استفاده یا روزانه چند دوز انسولین تزریق می‌کنند، بیشتر شده است.
اگر از دستگاه CGM استفاده نمی‌کنید، می‌توانید از گلوکومتر خود در خانه، مدرسه، محیط کار و… استفاده کنید. این کار دسترسی به گلوکومتر و سنجش قند خون را راحت‌تر می‌کند.
میزان تکرار سنجش قند خون در افراد دیابتی به فاکتور‌هایی مثل نوع روش درمانی، سطح A1C، احتمال خطر هیپوگلیسمی و اهداف درمانی او بستگی دارد.
نظارت بر سطح گلوکز در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که انسولین تزریق می‌کنند یا دارویی که منجر به افت قند خون می‌شود را مصرف می‌کنند، می‌تواند مفید باشد. این کار معمولاً برای کسانی که دیابت خود را با رژیم یا مصرف دارو‌هایی که منجر به هیپوگلیسمی نمی‌شود، مدیریت می‌کنند زیاد ضروری نیست به‌خصوص اگر سطح قند خون را در سطح هدف نگه داشته باشند.
پزشک ممکن است در فواصل زمانی مشخص تست هموگلوبین A1C را برای سنجش گلوکز متصل به هموگلوبین را تجویز کند. آزمایش A1C میزان گلوکز متوسط خون را در طی ۲ الی ۳ ماه اخیر نشان می‌دهد. با این حال، برای مدیریت بهتر دیابت و تنظیم رویکرد روش درمانی هر فرد، فاکتور‌های مشخص دیگری نیز در نظر گرفته می‌شوند.
مراحل زیر، نحوه‌ی سنجش قند خون در حالت عادی را توضیح می‌دهد. با این که دستور‌العمل‌ها ممکن است بسته به دستگاه اندازه‌گیری قند خون متفاوت باشند، بهتر است در این مورد با پزشک خود نیز مشورت کنید. حتماً به یاد داشته باشید که استفاده از دستگاه‌های سنجش قند خون مشترک احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند؛ بنابراین، دستگاه خود را با بقیه به اشتراک نگذارید.
در صورتی که در جمع‌آوری نمونه‌ی خون از نوک انگشت به مشکل بر می‌خورید، بهتر است دستان خود را با آب گرم شسته و آنها را در نزدیکی کمر خود تکان بدهید. این کار موجب افزایش جریان خون به سمت انگشتان می‌شود.
گلوکومتر‌ها معمولاً از دقت کافی برخوردار هستند ولی احتمال بروز تغییراتی در نتایج آنها وجود دارد؛ بنابراین، باید از نتایج خود آگاه بوده و حالت جسمانی خود را با نتیجه‌ی سنجش گلوکز مطابقت بدهید. گلوکومتر‌ها زمانی که سطح قند خون کاهش می‌یابد، دقت کمتری دارند. نتایج غیر‌طبیعی حاصل از سنجش قند خون با گلوکومتر ممکن است به دلیل استفاده از نوار‌های تاریخ‌گذشته، نگهداری نامناسب از نوار‌ها، تمیز نکردن پوست قبل از نمونه‌گیری و مصرف ویتامین C یا آستامینوفن قبل از نمونه‌گیری باشد.
آزمایش پایش مستمر قند خون روشی برای سنجش سطح گلوکز خون در هر ۵ تا ۱۵ دقیقه در طول ۲۴ ساعت است. این آزمایش با استفاده از مایع زیرین پوست، میزان قند خون را اندازه‌گیری می‌کند. سنسور دستگاه به انتقال‌دهنده‌ی سطح پوست وصل شده و نتایج را بر روی صفحه‌ی الکترونیکی و یا حتی گوشی فرد به نمایش می‌گذارد. در صورتی که تمایل به استفاده از این دستگاه را دارید، باید هر ۷ تا ۱۴ روز یک‌بار سنسور را از پوست جدا کرده و به محل جدید بچسبانید.
افراد مبتلا به دیابت نوع یک که به تزریق‌های متعدد انسولین در طول روز نیاز دارند و یا پمپ انسولین دارند، معمولاً از این دستگاه استفاده می‌کنند.
استفاده از دستگاه CGM می‌تواند برای افرادی که مکرراً دچار افت قند خون، کاهش شبانه قند خون، تغییرات قابل‌توجه در میزان قند خون و یا کسانی که در تشخیص کاهش قند خون به مشکل بر می‌خورند، مفید باشد.
افراد مبتلا به دیابت نوع دو که در طول روز نیاز به تزریق انسولین دارند نیز می‌توانند از دستگاه CGM استفاده کنند. استفاده‌ی منظم از این دستگاه می‌تواند در تشخیص زمان‌های کاهش و افزایش قند خون به پزشک کمک کرده و دوز مناسبِ انسولین برای فرد را تعیین کند.
گفته می‌شود، افراد مبتلا به دیابت نوع یک که به‌صورت منظم از این دستگاه استفاده می‌کنند، کنترل بهتری بر سطح قند خون خود دارند.
سنسور‌های پایش مداوم ممکن است نسبت به دستگاه‌های گلوکومتر، سطح قند خون را کمتر نشان بدهند به‌خصوص زمانی که قند خون به‌سرعت افزایش می‌یابد. همچنین، دستگاه CGM زمانی که قند خون پایین است (کمتر از ۴۰ mg/dL با ۲/۲ mmol/L) دقت کافی ندارد؛ بنابراین،همچنان باید گاهی اوقات سطح قند خون را با نمونه‌گیری از نوک‌انگشت سنجید.
نتایج حاصل از آزمایش گلوکز می‌تواند اطلاعاتی در مورد نحوه‌ی اثر روش‌های درمانی بر فرد را ارائه بدهد؛ البته سطح قند خون ممکن است تحت‌تأثیر فاکتور‌هایی مثل میزان فعالیت، تغذیه، استرس و دارو‌ها (انسولین یا داروهای خوراکی دیابت) قرار بگیرد.
برای پیگیری نتایج خود باید به زمان، تاریخ، نتایج آزمایش گلوکز، داروهای مصرفی و دوز‌های آنها نیز توجه کرد. همچنین، تغذیه، میزان فعالیت و هرگونه استرس یا بیماری دیگری را نیز باید در نظر گرفت و به‌صورت منظم آنها را به پزشک ارائه داد.
در صورتی که به دیابت نوع یک مبتلا هستید، پزشک ممکن است برای بررسی میزان کتون موجود در ادرار، آزمایش ادرار را تجویز نماید. اقدام به انجام این آزمایش در صورت قرارگیری نتایج حاصل از آزمایش قند خود در محدوده‌ی ۲۵۰ تا ۳۰۰ mg/Dl (۹/۱۳ تا ۷/۱۶ mmol/L)، وجود بیماری خاص یا استرس روانی و یا مشاهده‌ی علائم کتواسیدوز (مثل حالت تهوع، استفراغ یا شکم‌درد) ضروری است.
کتون‌ها، اسید‌هایی هستند که در صورت عدم‌وجود انسولین کافی برای ورود به داخل سلول‌ها، تشکیل می‌شوند. کتون‌ها موجب تجزیه‌ی چربی‌ها برای تولید انرژی در بدن می‌شوند. کتواسیدوز زمانی رخ می‌دهد که سطح کتون‌ها در بدن افزایش یابد. این بیماری موجب بروز عوارض جدی‌تر مثل کمای دیابتی می‌شود.
دیابت، بیماری خطرناک و شایعی است که در کشورهای خاورمیانه از هر ۶ نفر، یک نفر به آن مبتلاست و یک‌سوم از این افراد، اطلاعی از بیماری خود ندارند.
اما این بیماری خطرناک و مادام‌العمر، در صورت تشخیص به‌موقع و رعایت دستورالعمل‌های پزشک، کاملا قابل‌کنترل است. به‌عنوان یک فرد دیابتی می‌توانید مانند افراد عادی از یک زندگی سالم و بدون محدودیت لذت ببرید، به‌شرطی که توصیه‌های پزشک را در مورد نظارت و درمان به‌درستی انجام دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که نه تنها برای دیابت، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز مفید هستند و محدودیتی برای شما ایجاد نمی‌کنند.
مجله سلامت دیابت که در حال مطالعه بخشی از آن هستید، اختصاص به معرفی جنبه‌های مختلف این بیماری دارد. توصیه می‌کنیم این مجله را از ابتدا مرور کنید تا در مسیر مبارزه با دیابت موفق باشید.
مجله تخصصی سلامت دیابت | تهیه و انتشار توسط تیم تولید محتوای تدبیرنگر | با تأییدیه علمی آزمایشگاه نانوی ارومیه
