آشنایی با

دیابت و بیماری سلیاک

شیوع بیماری سلیاک در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ تقریباً ۶٪ است. در اکثر بیماران مبتلا به هر دو بیماری، بیماری سلیاک بدون‌علامت است یا علائمی دارد که ممکن است با علائم دیابت اشتباه گرفته شود. به همین دلیل غربالگری بیماری سلیاک پس از تشخیص دیابت نوع ۱ و همچنین مشاوره برای علائم و نشانه‌های دیابت نوع ۱ پس از تشخیص بیماری سلیاک توصیه می‌شود.

انجام

انواع تست‌های تخصصی دیابت در ارومیه

مرکز آزمایشگاهی نانو، یک مرکز مجهز تشخیصی در ارومیه است که آمادگی پذیرش و انجام کلیه‌ی آزمایش‌های مربوط به دیابت را داراست.

  • glucosemeter

    غربالگری دیابت

    یک‌سوم از افراد دیابتی، اطلاعی از بیماری ندارند. برای تشخیص زودهنگام دیابت چه باید کرد؟

  • test-tube-1

    آزمایش HbA1c (A1c)

    تعیین میانگین سطح قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته برای تشخیص ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت

  • data

    تست‌های روتین دیابت

    معاینات و آزمایش‌های منظم ضروری برای افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت برای کنترل بیماری

دیابت نوع ۱

در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی به سلول‌های تخصصی پانکراس که انسولین تولید می‌کند، حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. اگر بدن نتواند انسولین کافی تولید کند،‌ سطح گوکز خون بالا رفته و عوارض جدی بروز می‌یابند.

علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما عوامل محیطی، ژنتیکی و برخی داروهای خاص خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. این بیماری معمولاً در کودکان یا جوانان تشخیص داده می‌شود.

آزمایش دیابت بسیار ساده‌تر از بیماری سلیاک است. آزمایش خون که معمولاً پس از یک دوره‌ی ناشتایی انجام می‌شود، میزان گلوکز خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر سطح گلوکز بیشتر از یک آستانه‌ی خاص باشد، تشخیص دیابت یا پیش‌دیابت انجام می‌شود.

علائم دیابت شامل تکرر ادرار، تشنگی، گرسنگی، کاهش وزن، خشکی دهان و خستگی هستند.

دیابت نوع ۲

بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ هنوز سلول‌های تولید‌کننده‌ی انسولین را در پانکراس دارند، اما انسولین کافی تولید نمی‌کنند یا سایر سلول‌های آن‌ها به انسولین پاسخ نمی‌دهند. این عدم‌پاسخ‌گویی، «مقاومت به انسولین» نامیده می‌شود که منجر به غلظت بالای گلوکز خون مشابه دیابت نوع ۱ می‌شود و می‌تواند علائم و عوارض مشابهی ایجاد کند.

دیابت و بیماری سلیاک

ارتباط بین دیابت نوع ۱ و بیماری سلیاک برای اولین‌بار در دهه‌ی ۱۹۶۰ مشخص شد. شیوع تخمینی بیماری سلیاک در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ تقریباً ۶ درصد و در جمعیت عمومی حدود ۱ درصد است. با توجه به شیوع قابل‌توجه بیماری سلیاک در بیماران دیابتی، بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند پس از تشخیص دیابت نوع ۱، غربالگری بیماری سلیاک را انجام دهند و برعکس.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ نشان داد که هیچ روش استانداردی برای غربالگری بیماران دیابتی نوع ۱ از نظر بیماری سلیاک وجود ندارد. از میان امکانات موجود در مطالعه که غربالگری بیماری سلیاک را انجام دادند، ۶۰ درصد تنها در صورت وجود علائم این کار را انجام دادند. محققان پیشنهاد کردند که یک پروتکل غربالگری یکنواخت وجود داشته باشد. علاوه‌بر این، متخصصان تغذیه باید در مورد رژیم غذایی بدون گلوتن برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و بیماری سلیاک آموزش بیشتری کسب کنند.

هیچ ارتباط ثابت‌شده‌ای بین دیابت نوع ۲ و بیماری سلیاک وجود ندارد. دیابت نوع ۲ دارای دلایل ژنتیکی است، اما این ژن‌ها همانند دیابت نوع ۱ با ژن‌های بیماری سلیاک مرتبط نیستند. برای بیماران مبتلا به بیماری سلیاک، معمول است که اضافه وزن داشته باشند، با یک مطالعه نشان داده شده است که ۴۰٪ از بیماران مبتلا به بیماری سلیاک دارای اضافه وزن در هنگام تشخیص و ۱۳٪  در محدوده‌ی چاقی هستند که آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار می‌دهد. رژیم غذایی بدون گلوتن، اغلب ممکن است دارای فیبر کم باشد و بسیاری از محصولات فرآوری‌شده بدون گلوتن در مقایسه با وعده‌های غذایی حاوی گلوتن دارای شاخص قند کمتر با افزایش چربی و پروتئین هستند. این دو عامل، در افزایش وزن در بیماران سلیاک مؤثر هستند.

مدیریت بیماری سلیاک و دیابت

رژیم غذایی بدون گلوتن ممکن است کنترل قند خون را برای بیماران دیابتی بهبود بخشد، اگرچه هنوز بحث‌برانگیز است، زیرا برخی از مطالعات این ایده را تایید می‌کنند و برخی دیگر نشان می‌دهند که هیچ تفاوتی در کنترل قند خون بین بیماران دیابتی عادی و بیماران دیابتی مبتلا به بیماری سلیاک با رژیم غذایی بدون گلوتن وجود ندارد.

بیماری سلیاک درمان‌نشده که منجر به آسیب‌دیدگی روده کوچک می‌شود، می‌تواند خطر هیپوگلیسمی را افزایش دهد زیرا روده‌ی کوچک ممکن است دیگر نتواند مواد مغذی مانند قندها را به‌درستی جذب کند و تشخیص را ضروری‌تر می‌کند.

بیماری سلیاک و دیابت نوع ۱

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ تنها از طریق غربالگری معمول متوجه می‌شوند که به بیماری سلیاک مبتلا هستند، زیرا رابطه شناخته شده‌ای بین این دو بیماری وجود دارد. بیشتر آن‌ها گزارش می‌دهند که هیچ علامتی از بیماری سلیاک ندارند و گاهی اوقات این تشخیص بعد از تشخیص دیابت اتفاق افتاده است.

صرف نظر از این که افراد علائمی داشته باشند یا نداشته باشند، اگر تشخیص بیماری سلیاک تایید شود، پیروی از یک رژیم غذایی سخت بدون گلوتن برای جلوگیری از خطرات سلامتی مشابه برای بیماری سلیاک درمان‌نشده، کاملا ضروری است. شاید مهمتر از همه این باشد که هر چه زودتر رژیم بدون گلوتن شروع شود، زیرا احتمال ابتلا به سایر اختلالات خود ایمنی، کمتر می‌شود.

ارزیابی اثربخشی یک رژیم غذایی بدون گلوتن، در شرایط بدون علائم آشکار، می‌تواند بسیار دشوار باشد و به همان اندازه یافتن انگیزه برای پیروی دقیق از آن دشوار است. مراقبت‌های بعدی با پزشک در این موارد برای نظارت بر سطح آنتی‌بادی خون برای بیماری سلیاک ضروری است. ممکن است یک آندوسکوپی برای تأیید این که بهبودی در روده رخ داده است، توصیه شود.

افزایش یا کاهش وزن، خستگی، نوروپاتی و مشکلات گوارشی همگی می‌توانند با بیماری سلیاک یا دیابت مرتبط باشند؛ بنابراین تمایز بین این دو شرایط، بدون بررسی بیشتر با پزشکان می‌تواند دشوار باشد.

دستورالعمل‌ها و توصیه‌های عمومی

با یک متخصص تغذیه آگاه و معتبر مشورت کنید.

ممکن است شخصی‌ترین توصیه‌ها و تغییرات موفقیت‌آمیز زندگی را از مشورت کردن با فردی که به آن اعتماد دارید، دریافت کنید.

 

بسیاری از جایگزین‌های بدون گلوتن آرد نسبت به همتایان حاوی گلوتن خود دارای کربوهیدرات بیشتری هستند.

محصولات بدون گلوتن ممکن است بسیار تصفیه‌شده و حاوی قند یا نشاسته اضافه شده باشند تا حس و بافت گلوتن را تقلید کنند.انسولین اضافی و یا کاهش مصرف ممکن است برای خنثی کردن این اثرات هنگام لذت بردن از چنین محصولاتی ضروری باشد.

 

برخی از جایگزین‌های بدون گلوتن با مقادیر بسیار کم کربوهیدرات ساخته می‌شوند؛ بنابراین، شمارش استاندارد کربوهیدرات میسر نیست.

انجام برآوردهای استاندارد انسولین ممکن است منجر به کاهش خطرناک سطح گلوکز خون شود. درعوض، در صورت امکان، برچسب‌های مواد را برای شمارش کربوهیدرات بخوانید، یا غذا را به‌عنوان سبزیجاتی به حساب بیاورید که کربوهیدرات بسیار کمی دارد و اگر تخمین شما خیلی کم بود، در وعده‌ی غذایی بعدی با انسولین اصلاح کنید.

 

در مواردی که یافتن غذاهای بدون گلوتن ممکن است دشوار باشد، همیشه کربوهیدرات‌های بدون گلوتن را برای مدیریت قند خون در دسترس داشته باشید.

  • double-check-1

    برای افراد معمولی مبتلا به بیماری سلیاک، سالاد ممکن است یک گزینه‌ی معقول در رستورانی باشد که منوی بدون گلوتن ندارد. با این حال، برای افرادی که هم مبتلا به دیابت و هم بیماری سلیاک هستند، سالادی که فقط از سبزیجات، گوشت و سس تشکیل شده باشد، احتمالاً کربوهیدرات کمی دارد و نمی‌تواند با توصیه‌های غذایی استاندارد مطابقت داشته باشد. همیشه یا مواد افزودنی داشته باشید، یا در صورت لزوم از یک نوشیدنی (مانند اسموتی یا لاته) به‌عنوان منبع کربوهیدرات خود استفاده کنید.

  • double-check-1

    مواد فاسد‌نشدنی مانند گرانولا، کراکر، نوشیدنی‌های مکمل غذایی و دانه‌های سویای خشک برای نگهداری در ماشین، جیب یا کیف شما عالی هستند.

  • double-check-1

    در صورت نیاز به غذا خوردن در مکانی که خوردن غذای خارجی ممنوع است و نمی‌تواند نیازهای فاقد گلوتن شما را برآورده کند، با مدیر یا مسئول نیازهای پزشکی خود صحبت کنید. یادداشت پزشک را برای مکان‌هایی مانند فرودگاه، سالن‌های سینما، بازی‌های ورزشی، مراکز کنفرانس و پارک‌های تفریحی در دسترس داشته باشید.

توصیه های کلی غذایی برای حفظ سلامتی در مورد یک رژیم غذایی بدون گلوتن را دنبال کنید تا کیفیت تغذیه‌ای کربوهیدرات‌های خود را به حداکثر برسانید.

غلات کامل و کربوهیدرات‌های پیچیده تصفیه نشده و فرآوری‌نشده حداکثر فواید سلامتی را به همراه خواهند داشت و در عین حال به شما در حفظ قند خون کمک می‌کنند.

دیابت پایان راه نیست!

دیابت، بیماری خطرناک و شایعی است که در کشورهای خاورمیانه از هر ۶ نفر، یک نفر به آن مبتلاست و یک‌سوم از این افراد، اطلاعی از بیماری خود ندارند.

اما این بیماری خطرناک و مادام‌العمر، در صورت تشخیص به‌موقع و رعایت دستورالعمل‌های پزشک، کاملا قابل‌کنترل است. به‌عنوان یک فرد دیابتی می‌توانید مانند افراد عادی از یک زندگی سالم و بدون محدودیت لذت ببرید، به‌شرطی که توصیه‌های پزشک را در مورد نظارت و درمان به‌درستی انجام دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که نه تنها برای دیابت، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز مفید هستند و محدودیتی برای شما ایجاد نمی‌کنند.

مجله سلامت دیابت که در حال مطالعه بخشی از آن هستید، اختصاص به معرفی جنبه‌های مختلف این بیماری دارد. توصیه می‌کنیم این مجله را از ابتدا مرور کنید تا در مسیر مبارزه با دیابت موفق‌ باشید.

← مجله سلامت دیابت

مجله تخصصی سلامت دیابت | تهیه و انتشار توسط تیم تولید محتوای تدبیرنگر | با تأییدیه علمی آزمایشگاه نانوی ارومیه