آزمایش هورمون رشد GH (Growth Hormone)

تست هورمون رشد (GH) در درجه اول برای کمک به تشخیص کمبود هورمون رشد و کمک به ارزیابی عملکرد غده هیپوفیز، و در اکثر موارد به‌عنوان آزمایش تکمیلی در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی در سایر آزمایش‌های هورمون هیپوفیز استفاده می‌شود.

آزمایش GH همچنین برای تشخیص هورمون رشد اضافی و کمک به تشخیص و نظارت بر درمان آکرومگالی و ژیگانتیسم (غول‌پیکری) استفاده می‌شود.

هورمون رشد در پالس‌های مختلف در خون آزاد می‌شود، بنابراین، یک بار اندازه‌گیری از میزان خون به‌طور معمول از نظر بالینی مفید نیست. بنابراین، آزمایش سرکوب یا تحریک ترشح هورمون رشد از هیپوفیز معمولا انجام می‌شود.

• تست‌های تحریک هورمون رشد به تشخیص کمبود GH و هیپوپیتوئیتاریسم کمک می‌کند. برای آزمایش تحریک، نمونه‌ای از خون پس از ۱۰ الی ۱۲ ساعت ناشتایی از بیمار گرفته می‌شود. سپس، تحت نظارت دقیق پزشکی، محلول وریدی ماده‌ای به شما داده می‌شود که به‌طور معمول آزاد شدن هورمون رشد را از هیپوفیز تحریک می‌کند. پس از آن، نمونه‌های خون در فواصل زمانی مشخص گرفته می‌شود و میزان هورمون رشد در هر یک بررسی می‌شود تا مشخص شود آیا غده هیپوفیز برای تولید میزان مورد انتظار GH، تحریک شده است یا خیر. از آنجا که ورزش به‌طور معمول باعث افزایش هورمون رشد می‌شود، گاهی ممکن است از ورزش شدید نیز به عنوان محرکِ آزاد شدن GH استفاده شود.
• تست‌های سرکوب هورمون رشد به تشخیص GH بیش از حد با تعیین این‌که آیا تولید هورمون رشد توسط قند خون بالا سرکوب می‌شود، کمک می‌کند. برای آزمایش سرکوب، نمونه‌ای از خون پس از ۱۰ الی ۱۲ ساعت ناشتایی از بیمار گرفته می‌شود. سپس یک محلول گلوکز استاندارد برای نوشیدن به وی داده می‌شود. نمونه‌های خون در فواصل زمانی مشخص گرفته می‌شوند تا تعیین شود آیا غده هیپوفیز به اندازه کافی توسط دوز گلوکز سرکوب می‌شود یا خیر.

سایر آزمایش‌هایی که ممکن است انجام شود عبارتند از:

• IGF-1: هورمون رشد، تولید فاکتور رشد شبه‌انسولین ۱ (IGF-1) را تحریک می‌کند، هورمونی که بسیاری از اثرات هورمون رشد را انجام می‌دهد و به رشد و توسعه طبیعی استخوان و بافت‌ها کمک می‌کند. با این حال، بر خلاف GH، میزان آن در خون در طول روز پایدار است. این باعث می‌شود IGF-1 یک شاخص مفید از میزان GH متوسط باشد و لذا تست IGF-1 اغلب برای کمک به ارزیابی مقادیر پایین یا بالای هورمون رشد استفاده می‌شود.
• IGFBP3: هورمون رشد همچنین تولید پروتئین متصل به عامل رشد شبه انسولین ۳ (IGFBP3) را تحریک می‌کند. از میزان گردش این پروتئین نیز به عنوان معیار اندازه‌گیری فعالیت هورمون رشد استفاده می‌شود و به ویژه در کودکان زیر ۳ سال مفید است.

آزمایش سرکوب هورمون رشد و تست IGF-1 همچنین می‌تواند برای نظارت بر درمان تومور هیپوفیز که GH اضافی تولید می‌کند، استفاده شود. اگر تومور شناسایی شده باشد، می‌توان میزان GH و IGF-1 را پس از برداشتن تومور اندازه‌گیری کرد تا مشخص شود که آیا کل تومور با موفقیت برداشته شده یا خیر. آزمایش‌ها را می‌توان در فواصل منظم در سال‌های بعد برای نظارت بر تولید هورمون رشد و تشخیص عود تومور انجام داد.

هورمون رشد برای رشد و نمو طبیعی در کودکان ضروری است و از بدو تولد تا سنین بلوغ، باعث رشد مناسب استخوان‌ها می‌شود. در کودکان و بزرگسالان، هورمون رشد به تنظیم میزان تولید انرژی بدن از غذا (متابولیسم) و تولید لیپیدها، پروتئین‌ها و گلوکز (شکر) کمک می‌کند؛ همچنین در تنظیم تولید گلبول‌های قرمز و توده عضلانی.

هورمون رشد توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود، غده کوچکی که در پایه مغز پشت پل بینی قرار دارد. این هورمون به‌طور معمول در طول روز و شب به صورت پالس در خون آزاد می‌شود و حد بالای آن بیشتر در طول شب رخ می‌دهد. به همین دلیل، یک اندازه‌گیری واحد از میزان GH در خون دشوار است و معمولا از نظر بالینی مفید نیست. اگر نمونه در طول پالس گرفته شود، مقدار آن بالاتر و اگر در طول دوره بین پالس‌ها گرفته شود، پایین‌تر خواهد بود.

بنابراین، از روش‌هایی به نام تحریک و سرکوب هورمون رشد اغلب برای تشخیص شرایط ناشی از مقادیر پایین یا بالای هورمون رشد استفاده می‌شود.

کمبود هورمون رشد

برخی از کودکان در هنگام تولد دچار کمبود هورمون رشد مادرزادی هستند، اما برخی ممکن است بعدا به دلیل آسیب مغزی یا تومور دچار کمبود شوند. این شرایط می‌تواند بر غده هیپوفیز تأثیر بگذارد و باعث کاهش عملکرد هیپوفیز شود و در نتیجه تولید هورمون‌های هیپوفیز کاهش یابد (هیپوپیتوئیتاریسم). گاهی اوقات، علت کمبود ناشناخته است، دسته‌ای که به عنوان “ایدیوپاتیک” نامیده می‌شود.

در بزرگسالان، هورمون رشد در تنظیم تراکم استخوان، توده عضلانی و متابولیسم گلوکز و لیپید نقش دارد و همچنین می‌تواند بر عملکرد قلب و کلیه تأثیر بگذارد. احتمال دارد کاهش مقادیر در دوران کودکی شروع شود یا در بزرگسالی ایجاد شود. به عنوان مثال، کمبود می‌تواند به دلیل آسیب به غده هیپوفیز ناشی از آسیب سر، تومور مغزی، جراحی یا درمان اشعه ایجاد شود. این می‌تواند منجر به کاهش هورمون‌های هیپوفیز (هیپوپیتوئیتاریسم) شود.

هورمون رشد بیش از حد

GH اضافی اغلب به دلیل وجود تومور هیپوفیز (معمولا خوش‌خیم) تولید می‌شود.

مصرف بیش از حد هورمون رشد در کودکان می‌تواند باعث شود که استخوان‌های بلند آنها فراتر از بلوغ رشد کنند، که منجر به بیماری بسیار نادر ژیگانتیسم (غول‌پیکری) با قد ۲۱۰ سانتی‌متر یا بیشتر می‌شود. کسانی که دارای هورمون رشد بیش از حد هستند ممکن است دچار ضخیم شدن اجزای صورت، ضعف عمومی، تأخیر در بلوغ و سردرد شوند. تومورهای هیپوفیز که هورمون رشد اضافی را آزاد می‌کنند، اگر بسیار بزرگ شوند می‌توانند باعث از دست دادن بینایی شوند.

هورمون رشد اضافی در بزرگسالان می‌تواند منجر به بیماری نادر آکرومگالی شود که نه با افزایش طول استخوان، بلکه با ضخیم شدن استخوان مشخص می‌شود. اگرچه علائمی مانند ضخیم شدن پوست، تعریق، خستگی، سردرد و درد مفاصل می‌توانند در ابتدا ظریف باشند، اما افزایش میزان GH می‌تواند منجر به بزرگ شدن دست‌ها و پاها، بزرگ شدن استخوان‌های صورت، سندرم تونل کارپال و بزرگ شدن غیرطبیعی اندام‌های داخلی شود. GH اضافی همچنین می‌تواند باعث برچسب‌های پوستی و پولیپ روده شود.

تومور هیپوفیز اغلب می‌تواند با جراحی برداشته شود و یا با داروها و اشعه درمان شود. در بیشتر موارد، این کار باعث می‌شود که مقادیر GH و IGF-1 به میزان طبیعی یا نزدیک به طبیعی بازگردد.

هم آکرومگالی و هم ژیگانتیسم (غول‌پیکری) در صورتی که درمان نشود می‌تواند منجر به عوارضی مانند دیابت نوع ۲، افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی، فشار خون بالا، آرتریت و به‌طور کلی کاهش طول عمر شود.

تست تحریک هورمون رشد برای کودک با علائم و نشانه‌های کمبود هورمون رشد تجویز می‌شود، مانند:

• کاهش سرعت رشد در اوایل کودکی
• قد کوتاه‌تر از سایر کودکان در همان سن با وجود افزایش وزن طبیعی یا زیاد
• تأخیر در بلوغ
• تأخیر در رشد استخوانی

آزمایش تحریک ممکن است برای یک بزرگسال زمانی که علائم و نشانه‌های کمبود هورمون رشد و یا هیپوپیتوئیتاریسم وجود دارد، تجویز گردد، از جمله:

• کاهش تراکم استخوان
• خستگی
• تغییرات نامطلوب لیپید، مثلا کلسترول بالا
• کاهش تحمل حرکات ورزشی

آزمایش هورمون‌های دیگر، مانند تست تیروئید، معمولا ابتدا انجام می‌شود تا سایر شرایطی را که ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند، بررسی و رد شود. کمبود هورمون رشد در کودکان و بزرگسالان معمولا نادر است.

آزمایش سرکوب هورمون رشد همیشه تجویز نمی‌شود اما احتمالا زمانی انجام می‌شود که کودکان یا بزرگسالان، علائم و نشانه‌های بیش از حد آکرومگالی و ژیگانتیسم را داشته باشند.

تست GH و IGF-1 می‌تواند در فواصل منظم در سال‌های بعد برای نظارت بر هورمون رشد اضافی تجویز گردد.

هورمون رشد در چندین پالس در بدن آزاد می‌شود، بنابراین یک بار اندازه‌گیری مقدار آن، از نظر بالینی مفید نیست. لذامیزان هورمون رشد معمولا با استفاده از روش‌های سرکوب یا تحریک هورمون رشد اندازه‌گیری می‌شود. برای این کار، عموماً پس از ۱۰ تا ۱۲ ساعت ناشتایی، نمونه خون از رگ بازو گرفته می‌شود. سپس، روش سرکوب یا تحریک انجام می‌شود. این روند ممکن است شامل استفاده از تزریق داخل وریدی (IV) باشد. سپس نمونه‌های خون از یک ورید (یا از IV) در فواصل زمانی مشخص گرفته می‌شود.

برای تست تحریک هورمون رشد، معمولا از شما خواسته می‌شود بیش از یک نوع آزمایش انجام دهید. در کنار آزمایش تحریک، برخی آزمایش‌های دیگر نیز احتمالا انجام شود:

• تست‌های IGF-1 و GFBP-3 که مقادیر هورمون‌های مختلف و مرتبط را بررسی می‌کنند
• آزمایش‌های بررسی مشکلات هورمونی دیگر از جمله کورتیزول، پرولاکتین و تستوسترون

کودکان نیز معمولا ترکیبی از این آزمایش‌ها را دریافت می‌کنند.

آمادگی‌های قبل از آزمایش

آماده‌سازی کودک برای تست هورمون رشد

ممکن است چندین آزمایش لازم باشد تا کمبود هورمون رشد مشخص شود، شامل اندازه‌گیری هورمون‌های مختلف با آزمایش خون. تحریک هورمون رشد از یک یا دو داروی مختلف برای “تحریک” یا افزایش مقدار هورمون رشد آزاد شده توسط بدن استفاده می‌کند. برای آمادگی فرزندتان برای این آزمایش،‌ رعایت این نکات با تأیید پزشک معالج لازم است:

• ناشتایی: کودک نباید بعد از نیمه شب قبل از آزمایش، غذا بخورد.
• مصرف دارو: نباید شب قبل و روز آزمایش داروهای خاصی مصرف شود، مگر این‌که پزشک آن را تأیید کرده باشد.
• آمادگی برای وقت‌گذرانی کودک: از آنجا که این تست چند ساعت طول می‌کشد، کتاب‌، فیلم و … برای جلوگیری از کسالت فرزندتان به همراه داشته باشید و لباس‌های راحت به او بپوشانید.

آماده‌سازی بزرگسالان برای تست هورمون رشد

برای انجام تست تحریک هورمون رشد، آمادگی‌های زیر ممکن است ضروری باشد:

• ناشتایی: برخی از متخصان توصیه می‌کنند تا ۱۲ ساعت قبل از تست ناشتا باشید و فقط آب بنوشید. با پزشک خود در این مورد صحبت کنید تا بفهمید چه اقداماتی برای شما لازم است.
• مصرف دارو: این داروها شامل انسولین و قرص‌های ضدبارداری است. اگر این داروها یا هر داروی دیگری را مصرف می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید تا مشخص شود چه داروهایی را موقتاً باید قطع کنید.
• ورزش: حرکات جسمی شدید در بازه ۱۰ ساعت یا کمتر قبل از آزمایش، می‌تواند میزان هورمون را تغییر دهد.

این تست ممکن است تا ۳ ساعت طول بکشد؛ بنابراین لباس راحتی بپوشید و کتاب یا سرگرمی‌های مورد علاقه خود را همراه داشته باشید.

قند خون پایین و چاقی می‌تواند در نتایج تست اثرگذار باشد؛ بنابراین اگر این شرایط را دارید با پزشک خود صحبت کنید.

در حین انجام آزمایش

در تست تحریک هورمون رشد برای بررسی کمبود هورمون رشد:

• کارشناس نمونه‌گیری با استفاده از یک سوزن کوچک، نمونه خون را از رگ بازوی شما می‌گیرد.
• پس از قرار دادن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش جمع‌آوری می‌شود.
• به فرزند شما (یا شما) از طریق یک خط IV دارویی داده می‌شود که غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا هورمون رشد تولید کند.
• نمونه‌های خون بیشتری در طول حدود دو ساعت آینده گرفته خواهد شد.
• هر نمونه آزمایش می‌شود تا مشخص شود آیا میزان GH افزایش یافته است.

در تست سرکوب هورمون رشد برای بررسی مقادیر بیش از حد هورمون رشد:

• کارشناس نمونه‌گیری با استفاده از یک سوزن کوچک، نمونه خون را از رگ بازوی شما می‌گیرد.
• پس از قرار دادن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش جمع‌آوری می‌شود.
• شما یا فرزندتان محلول حاوی آب و گلوکز (شکر) را می‌نوشید.
• دو نمونه خون دیگر ظرف یک تا دو ساعت پس از نوشیدن محلول گرفته می‌شود.
• نمونه‌های خون آزمایش می‌شوند تا تعیین شود آیا میزان GH کاهش یافته است.

پس از انجام تست

پس از برداشتن سوزن، از شما خواسته خواهد شد با بانداژ یا یک قطعه گاز استریل، فشار ملایمی را به محل نمونه‌گیری وارد کنید. این کار به جلوگیری از خون‌ریزی کمک می‌کند و می‌تواند مانع از کبودی شود. سپس محل نمونه‌گیری بانداژ خواهد شد. در اکثر موارد پس از تکمیل آزمایش می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.

گرفتن نمونه خون، یک روش بسیار کم‌خطر است. گاهی ممکن است در محل نمونه‌گیری، کبودی خفیف ملاحظه کنید.

اگر به دلیل شرایط جسمانی، محدودیت حرکت، مشغله کاری و … امکان مراجعه حضوری به آزمایشگاه را ندارید، با سفارش سرویس نمونه‌گیری در منزل آزمایشگاه نانو در ارومیه، به‌راحتی می‌توانید این آزمایش را در خانه یا محل کار خود انجام دهید.

پرسنل مجرب آزمایشگاه نانو، تخصص و تجهیزات لازم برای این کار را در اختیار دارند و با رعایت تمامی استانداردهای ابلاغی وزارت بهداشت، با هماهنگی قبلی در محل سکونت یا کار شما برای انجام نمونه گیری حاضر خواهند شد.

← لطفاً توجه داشته باشید که ارائه نام و نام خانوادگی بیمار، سن، کد ملی، آزمایش مورد درخواست، کد رهگیری که از پزشک دریافت کرده‌اید، و یک شماره تماس برای ثبت درخواست ضروری است.

← برای درخواست نمونه‌گیری در منزل، بهتر است یک روز قبل با آزمایشگاه تماس بگیرید. برای آزمایش‌های اورژانسی، لطفاً حداقل ۲ ساعت قبل تماس بگیرید.

پاسخ سؤال خود را نیافته‌اید؟

اگر درباره جزئیات این آزمایش، نحوه نمونه گیری و انجام آن، و یا شرایط خود سؤالی دارید، می‌توانید آن را در محتوای سایت جستجو کنید:

همکاران ما در بخش پذیرش آزمایشگاه نانو و واحد روابط عمومی این مرکز، با شماره تلفن‌های ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۳ و ۰۴۴۳۳۴۵۷۹۹۶ در ساعات کاری مجموعه، تا حد امکان پاسخگوی سؤالات شما خواهند بود.